پژوهشگران دانشگاه صنعتی شریف موفق به ساخت کاتالیزگر تبدیل متانول به هیدروکربن‌های الفینی و آروماتیک‌ها شدند. ایران بیشترین میزان مجموع ذخایر نفت خام و گاز طبیعی را در جهان در اختیار دارد.
در این راستا تبدیل گاز طبیعی به متانول از سال‌ها پیش در دستور کار دولت‌ها قرار گرفته است و امروزه ایران یکی از قطب‌های تولید این ماده شیمیایی در جهان محسوب می‌شود، به طوری که در حال حاضر ظرفیت تولید سالانه این محصول در حدود 25 میلیون تن است.
در راستای جلوگیری از خام فروشی این حدواسط شیمیایی مهم با قیمتی بسیار پایین به کشورهای دیگر تبدیل متانول به هیدروکربن ها (MTH) در دستورکار قرار دارد. به عنوان نمونه پروژه‌هایی مانند تبدیل متانول به پروپیلن (MTP) در چند سال گذشته جزو اولویت‌های وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته و با تبدیل متانول به این محصولات نه تنها ظرفیت‌های خالی پتروشیمی‌های کشور تکمیل خواهد شد بلکه با تبدیل متانول به این محصولات، ارزش افزوده قابل توجهی نصیب کشور می کند.
در همین ارتباط پژوهشگران دانشگاه صنعتی شریف طی تحقیقات و تلاش های پنج ساله موفق به ساخت کاتالیزگر و شرایط فرایند تبدیل متانول به هیدروکربن هایی با ارزش افزوده بالا شده‌اند.
بهرام قنبری عضو هیات علمی دانشکده ی شیمی دانشگاه صنعتی شریف در گفتگو با خبرنگار روابط عمومی گفت: با توجه به نقطه ی جوش پایین گاز طبیعی و هزینه بر بودن صادرات آن از طریق خطوط لوله، در سال های گذشته دولت تصمیم گرفت که گاز طبیعی را به متانول که ارزش افزوده ی بالاتری دارد تبدیل کرده و این ماده را که در حالت عادی به صورت مایع است صادر کنند.
وی افزود: متانول به عنوان یک حد واسط شیمیایی بسیار مهم در جهان شناخته شده است. ایران در دو دهه گذشته رشد سریعی در تولید متانول داشته است و جزو بزرگترین تولید کنندگان متانول در دنیا بشمار می آید. بر همین اساس، طبیعی است که به این فکر بیفتیم تا این حدواسط شیمیایی مهم را به ترکیباتی با ارزش افزوده بالاتر تبدیل کنیم.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف یادآور شد، تبدیل متانول به محصولاتی با ارزش افزوده بالا در چند سال اخیر بسیار مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته و امروزه شاهد تحولات چشمگیری در این حوزه هستیم. تبدیل متانول به بنزین (MTG) به عنوان فرآورده‌ای استراتژیک و با ارزش افزوده بالا، مدتی است که در کشور توسط گروه‌های پژوهشی محدودی مورد مطالعه قرار دارد و بی شک ادامه این روند باعث می شود ایران به عنوان صادر کننده عمده ی آن در جهان تبدیل شود.
قنبری اذعان داشت: کشورهایی مانند چین متانول را از ما خریداری کرده و پس از تبدیل به هیدروکربن‌هایی مانند اولفین‌ها و پروپیلن مجددا به دیگر کشورها می فروشد. برخی از این هیدروکربن‌ها به عنوان خوراک اصلی واحدهای پلیمریزاسیون و آروماتیک پتروشیمی های کشور هستند که در حال حاضر پس از بررسی و تحقیقات موفق به دستیابی دانش ساخت کاتالیزگر این تبدیلات شده‌ایم.
این استاد دانشگاه صنعتی شریف خاطرنشان کرد: در سالهای گذشته با مطالعه بر روی نمونه‌هایی از کاتالیزگرهای پایه صنعتی متوجه تاثیر آنها در تبدیلات متانول شدیم. در مراحل بعد پس از بررسی‌ها و آزمایش‌های گسترده موفق به تولید کاتالیزگر موثر در این تبدیلات شدیم.
این پژوهشگر در ادامه صحبت‌هایش اذعان داشت: تبدیل متانول به هیدروکربن‌ها تنها دستاورد تحقیقات ما نیست بلکه دانش ایجاد تنوع در نوع محصولات هیدروکربنی از متانول با اعمال تغییر در ساختار این کاتالیزگرها از جمله دستاوردهای مهم این آزمایشگاه است. در حال حاضر برنامه ریزی در راستای انجام آزمون های طولانی مدت برای ارزیابی پایداری کاتالیزگر و در مرحله بعد افزایش مقیاس فرایند راکتور بستر ثابت در پایلوت در دستورکار قرار دارد که با کمک همکاران مهندسی فرایند این کار در حال انجام است.
معاون آموزشی دانشکده شیمی دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به کمبود تجهیزات آزمایشگاهی تاکید کرد: اگر به شرایطی و به امکاناتی دست یابیم که آزمون‌های رآکتوری در زمان کوتاه تری انجام شوند، مسلما سرعت کار افزایش یافته و به شرایط آرمانی نزدیک خواهیم شد. در حال حاضر برخی از آزمون‌های را در خارج دانشگاه انجام می‌دهیم و به این علت این تحقیقات بسیار گران و هزینه بر است و در صورتی که برخی از این تجهیزات در اختیار می داشتیم، قطعا این نتایج در زمان زودتری حاصل می شد.
نماینده انجمن شیمی ایران در دانشگاه یادآور شد: کمبود امکانات ما و زمان بر بودن آزمون‌ها در داخل کشور و سرعت بالای این تحقیقات در دنیا، بر رقابت ما با مراکز تکنولوژی دنیا تاثیر بازدارنده دارد. به عنوان یک پژوهشگر احتیاج دارم امکاناتی فراهم شود تا بتوانم آزمون‌های راکتوری را به طور دائم انجام دهم. این پژوهش‌ها هرچقدر هم هزینه بر باشد قطعا خروجی آن برای کشور بسیار مهم و ارزشمند خواهد بود.
قنبری تصریح کرد: امروزه تولید کاتالیزگری با انتخاب پذیری بالا و پایداری مناسب به عنوان قلب فرایند تبدیل متانول به هیدروکربن‌ها از اولویت برخوردار است و قطعا با سرمایه گذاری به موقع در این پروژه به نتایج کاربردی دست خواهیم یافت، چنان که طی پنج سال اخیر با پشت سر گذاردن مراحل سعی و خطا، به شرایط کنونی رسیده ایم. این پروژه با تمام سختی‌هایش در قالب پروژه‌های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه صنعتی شریف و با همکاری سایر مراکز تحقیقاتی انجام شده است.
این استاد دانشگاه صنعتی شریف در پایان صحبت‌هایش اذعان داشت: با توجه به نوپا بودن پروژه تولید هیدروکربن‌ها از متانول، می‌توان با مدیریت صحیح و نیز ایجاد مراکز پایش و ارزیابی، به صورت علمی و صحیح اقدام به خلق، انتقال و بومی‌سازی فناوری‌های این حوزه و نهایتاً ورود به بازار فرآورده‌های پایین دستی متانول کرد.
فارس / روابط عمومی دانشگاه صنعتی شریف