در دهه شصت کشور فرانسه فاکتورهای انعقادی خون را برای استفاده بیماران هموفیلی علاوه بر استفاده خودِ کشورِ فرانسه، به برخی کشورها از جمله آلمان، ایتالیا، آرژانتین، عربستان، عراق، ایران و یونان صادر کرد. این فراورده‌های خونی که آلوده به ویروس HIV بودند، به بیماران مبتلا به هموفیلی که نیاز دائم به دریافت انواع فاکتورهای انعقادی خون دارند، داده شد.
در سال ۱۳۶۶ اولین مورد از بیماران هموفیلی که از طریق فراورده‌های خونی آلوده به بیماری ایدز مبتلا شدند، شناسایی شد. مطابق آمارها تنها در کشور فرانسه ۱۲۵۰ بیمار هموفیلی در اثر تزریق خون آلوده به ویروس HIV به ایدز مبتلا شدند که از میان آنها ۴۰۰ نفر در اثر این بیماری جان باختند و در ایران نیز حداقل ۱۹۳ نفر به دلیل خون‌های آلوده به ایدز مبتلا شدند.
این نمونه‌ای از تراژدی صادرات و واردات فرآورده‌های خونی از کشوری به کشور دیگر است. به دلیل چنین فجایع انسانی از سوی سازمان بهداشت جهانی توصیه شده است که به منظور جلوگیری از انتقال بیماری‌های بومی موجود در هر منطقه از کره زمین به سایر کشورها، باید داروهای بیولوژیکی مورد نیاز هر کشور از طریق اهدای پلاسمای مردم همان کشور تولید شود تا از این طریق بیماری‌های بومی در میان کشورها جا به جا نشود؛ چرا که در صورت انتقال این بیماری‌ها امکان تبدیل شدن آنها به اپیدمی در سایر کشورها وجود دارد.
در این راستا یکی از شرکت‌های دانش بنیان حوزه زیست فناوری با سرمایه گذاری مشترک سازمان تامین اجتماعی و شرکت بیوتست آلمان به منظور تولید فرآورده‌های دارویی مطمئن مشتق از پلاسما از سال ۱۳۸۲ فعالیت خود را آغاز کرد و از سال ۱۳۸۵ شروع به جمع آوری پلاسما کرد و تا کنون بیش از ۵۰۰ هزارلیتر پلاسما برای تولید دارو جمع آوری کرده است.
امروزه داروهای فراوانی از پلاسمای انسان تهیه می‌شود که کاربردهای مهمی در علم پزشکی دارد. “فاکتور ۸”، “فاکتور ۹”، “آلبومین” و “ایمونوگلبولین جی” از جمله داروهای مشتق از پلاسمای جمع آوری شده از سوی این شرکت است.
امکان تولید این فرآورده‌های دارویی به دلیل برخورداری از تکنولوژی بالا، تنها در اختیار چند شرکت اروپایی و آمریکایی است و اکثر کشورهای دنیا این فرآورده‌ها را وارد می‌کنند.
تولید داروهایی با منشا پلاسمای انسانی در کشور به این شرح است:
داروی اینتراتکت
این دارو از پلاسمای ایرانی حاوی ۵۰گرم پروتئین پلاسما در هر میلی لیتر (بیش از ۹۶ درصد lgG) تهیه شده است که از آن به عنوان درمان جایگزینی در سندروم‌های نقص ایمنی اولیه از قبیل فقدان و یا کمبود مادرزادی گاماگلبولین خون، نقص ایمنی متغیر شایع، نقص ایمنی مرکب شدید، سندرم Wiskott Aldrich تجویز می‌شود.
“میلوما” یا لوسمی لنفوسیتی مزمن توام با کاهش گاماگلبولین خون ثانویه شدید و عفونت‌های راجعه، کودکان با سندروم نقص سیستم ایمنی اکتسابی مادرزادی و عفونت‌های راجعه و تنظیم سیستم ایمنی و پیوند آلوژنیک مغز استخوان از جمله مواردی است که این دارو برای نیازمندان تجویز می‌شود.
داروی هپاتکت
این فرآورده حاوی مقدار زیادی از آنتی بادی ضد آنتی ژن سطحی ویروس هپاتیت B است که برای پیشگیری از بیماری هپاتیتB در مواردی چون بعد از تماس تزریقی (سوزن تزریق یا تصادفی)، تماس غشاء مخاطی (ترشح تصادفی مایع)، تماس جنسی یا تماس خوراکی (استفاده از پیپت) با مواد HBsAg مثبت مثل خون، پلاسما یا سرم، در نوزادان متولد شده از مادران HBsAg مثبت (مادران مبتلا به هپاتیت B)، افراد در معرض خطر با عفونت هپاتیتB تجویز می‌شود.
تجویز ایمنوگلوبولین هپاتیت B قبل یا همراه واکسن هپاتیت B نه تنها با ایجاد پاسخ ایمنی فعال نسبت به واکسن تداخل ندارد، بلکه دستیابی سریع به سطوح لازم پادتن ضد هپاتیت را موجب خواهد شد.
داروی هموناین
این دارو از پلاسمای ایرانی حاوی کنستانتره فاکتور IX انعقادی به میزان ۵۰۰ واحد بین المللی در هر ویال تولید شده است و از آن برای پیشگیری و درمان خونریزی در هموفیلی نوع B (نقص مادرزادی فاکتورIX) استفاده می‌شود.
داروی هماکتین
این دارو از پلاسمای ایرانی حاوی کنستانتره فاکتور VIII انعقادی به میزان ۵۰۰ واحد بین المللی در هر ویال در کشور تهیه می‌شود و از آن برای درمان و پیشگیری خونریزی در کمبود مادرزادی فاکتور VIII (هموفیلی A)، کمبود فاکتور VIII اکتسابی، بیماری فون ویلبراند مصرف می‌شود.
این داروها از پلاسمای اهدایی افراد داوطلب تهیه شده و در لیست داروهای حیاتی بیماران خاص درج شده است.
نجات جان بیماران بدحال کرونایی با پلاسما
مطالعات جهانی انجام شده در زمینه درمان بیماران مبتلا به کرونا با روش پلاسما درمانی نشان می‌دهد بسیاری از بیماران کرونایی با این روش از مرگ حتمی نجات پیدا کردند.
در این راستا این شرکت دانش‌بنیان علاوه بر تولید داروهای مشتق از پلاسمای انسانی، با شیوع ویروس کرونا در این زمینه مطالعات وسیعی انجام داد و اقدام به جمع آوری پلاسمای بیماران کرونایی بهبود یافته برای تولید داروی ایمونوگلبولین جی کووید-۱۹ کرد.
دکتر رضا سید حسینی، معاون اجرایی این شرکت دارویی با اشاره به تولید داروی IVIG در کشور گفت: این دارو نیز مشتق از پلاسمای انسانی است که با شیوع ویروس کرونا در زمینه جمع آوری پلاسما از افراد اقدام کردیم.
وی با تاکید بر اینکه افراد بهبود یافته کرونایی برای تولید این فرآورده کاندیداهای مناسبی هستند، در این زمینه توضیح داد: مزیت پلاسمای افراد مبتلا به کووید-۱۹ این است که این افراد آنتی بادی تخصصی ضد ویروس کرونا را دارند؛ از این رو پلاسمای این افراد نسبت به IVIG و سایر داروهایی که الان به صورت غیر تخصصی در درمان این بیماران استفاده می‌شود، می‌تواند در بهبودی بیماران بدحال کرونایی بستری شده در ICU مؤثر باشد.
به گفته این محقق، پلاسمای بهبودیافتگان کرونایی برای بیماران بد حال که نمی‌توان آنها را با هیچ یک از روش‌های درمانی نجات داد، موجب فروکش کردن بیماری و بهبود آنها خواهد شد.
شرایط اهدای پلاسمای مبتلایان به کووید-۱۹
سیدحسینی با اشاره به شرایط اهدای پلاسما از سوی بهبودیافتگان، خاطر نشان کرد: افرادی که مبتلا به بیماری کووید-۱۹ شدند و بهبود یافتند و در سلامت قرار دارند، می‌توانند بعد از ۲۸ روز از ابتلا به این بیماری به مراکز جمع آوری پلاسمای ما مراجعه کنند و در این مراکز با رعایت تمامی پروتکل‌های بهداشتی از آنها نمونه خون دریافت می‌شود و زمانی که شرایط اهدای پلاسما هایپر کووید-۱۹ را دارا باشند، این افراد می‌توانند پلاسمای خود را اهدا کنند.
وی اضافه کرد: این همان روشی است که در امریکا برای درمان رییس جمهور وقت این کشور اجرایی شد و در مدت ۳ روز از وضعیت بد بیماری رو به بهبودی رفت.
مدیر اجرایی این شرکت دانش‌بنیان با تاکید بر اینکه سیکل اهدای پلاسما تنها با حضور چند ماهه ما در مراکز به تنهایی کامل نمیشود؛ یادآور شد: در این زمینه تا فرهنگ‌سازی نشود و مردم استقبال نکنند، پروسه تولید داروهای مشتق از پلاسما کامل نخواهد شد و به هدف نهایی که تولید دارو است، نخواهیم رسید.