پرورش آبزیان تجاری و زینتی، یکی از حرفه‌هایی است که با آنکه از ارزش افزوده بالایی برخوردار است، شیوه‌ها و مراقبت‌های خاص خود را نیاز دارد. یکی از نیازهای مهم این صنعت، دسترسی به آب پاکیزه و بدون آلاینده است. این موضوع توسط پژوهشگران کشور و با به‌کارگیری نانوتکنولوژی مورد ارزیابی قرار گرفته است.
به گزارش آردی نیوز و به نقل از ایسنا، در حال حاضر تولید و آبزی‌پروری تجاری و زینتی رو به افزایش است و این امر مستلزم مصرف میزان بالایی آب در سیستم‌های تکثیر و پرورش این گروه از آبزیان است. یکی از راهبردهای مؤثر در کاهش مصرف آب و به‌کارگیری مجدد، تصفیه آب است. با توجه به کارایی نانوتکنولوژی و تنوع موجود در روش‌های استفاده از آن، این فناوری می‌تواند به‌طور گسترده‌ای در تصفیه آب سیستم‌های تکثیر و پرورش آبزیان زینتی مورد استفاده قرار گیرد.
نانوتکنولوژی، بنا بر گفته متخصصان، طی سالیان اخیر رشد گسترده‌ای در همه جنبه‌های علوم و صنایع داشته است. امروزه نانوفناوری به دلیل گستردگی حوزه‌های کاربرد، به‌عنوان یک فناوری اولویت‌دار و راهبردی برای تمام کشورها محسوب می‌شود. انواع فن‌آوری‌های نانو که در آبزی‌پروری قابلیت استفاده دارند شامل استفاده از نانوفیلتر، نانوکاتالیست، نانوکامپوزیت، نانوذرات، نانوسنسورها هستند.
در همین زمینه، پژوهشگرانی از دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، طی مطالعه‌ای، روش‌های مختلف به‌کارگیری نانوتکنولوژی را در تصفیه پساب‌ها، با تأکید بر نانولوله‌های کربنی مورد بررسی قرار داده‌اند.
به گفته این محققان، یکی از راهبردهای نانوتکنولوژیک در تصفیه پساب محیط‌های پرورش آبزیان می‌تواند استفاده از نانوفیلتراسیون باشد. در این روش از فیلترهایی با خصوصیاتی مابین اسمز معکوس و اولت را استفاده می‌شود. یکی از انواع نانوفیلتراسیون استفاده از نانوجاذب‌هایی مانند نانولوله‌های کربن یا به‌اختصار CNT ها است که برای حذف فلزات سنگین، مواد آلی و آلاینده‌های بیولوژیکی استفاده می‌شوند. توانایی نانولوله‌های کربن در جذب آلاینده‌های بیولوژیکی عمدتاً به دلیل عامل‌دار شدن و خواص و ساختار فیزیکی آن‌ها است.
نیلوفر نیک دهقان، محقق دانشکده شیلات و محیط زیست دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و همکار محقق‌اش در این خصوص می‌گویند: «صدها نانوتیوب کربن درنتیجه نیروی موسوم به واندروالس به هم متصل شده و شبکه به هم پیوسته‌ای از حفرات متراکمی را به وجود می‌آورند. این سوراخ‌ها و حفرات دارای اندازه‌هایی بین ۲ تا ۵۰ نانومتر هستند و قادرند سطح خارجی زیادی را به وجود آورده تا میکروب‌ها و ویروس‌ها را جذب کنند. عمل جذب در چهار ناحیه از نانولوله‌های کربن اتفاق می‌افتد که شامل فواصل بین نانولوله‌های درون یک دسته نانولوله، در حفرات یک نانولوله که انتهای آن‌ها باز باشد، در شیار و مرز بین دسته‌های نانولوله و در سطح خارجی نانولوله هستند».
آن‌ها می‌افزایند: «مشخص شده است که مزیت استفاده از فیلترهای CNT در آن است که نرخ بالای جریان در آن‌ها با کاهش فشار معقولانه به دست می‌آید. همچنین خاصیت کاتالیزوری CNT مانع تجمع بیوفیلم بیماری‌زا بر روی سطح آن می‌شود که نظافت آن را آسان می‌کند. به‌علاوه فیلترهای CNT در حذف باکتری‌ها و ویروس‌ها کارایی بسیار بالایی دارند. بر این اساس، باکتری‌های با تراکم بالا، وسط فیلترهای نانولوله‌های کربنی به‌طور کامل نگه داشته شده و غیرفعال می‌شوند».
به اعتقاد نیک دهقان و همکارش، این تکنولوژی تاکنون به‌طور گسترده در تصفیه پساب آبزی‌پروری یا در فیلتراسیون آب آکواریوم‌ها استفاده نشده است. بر همین اساس یافته‌های این پژوهش علاوه بر این‌که انگیزه لازم را برای استفاده از آن ایجاد می‌کند، می‌تواند زمینه پژوهش‌های بعدی را برای سیستم‌های تصفیه آب در پرورش آبزیان زینتی فراهم آورد.
این یافته‌ها، در مجله «آبزیان زینتی» که متعلق به «انجمن علمی ماهیان زینتی ایران» است، منتشر شده است.