به احساس صدای زنگ زدن گوش وزوز گوش (Tinnitus) گفته می‌شود. این وضعیت شایع اغلب حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. وزوز گوش بیماری نیست، بلکه علامت بیماری زمینه‌ای مانند از دست دادن شنوایی به خاطر کهولت سن، آسیب گوش یا اختلال سیستم گردش خون محسوب می‌شود.
هرچند این بیماری تاکنون قابل درمان نبوده است، ولی محققان مرکز تحقیقات گوش، گلو و بینی و سر و گردن دانشگاه علوم پزشکی ایران با تعریف پروژه تحقیقاتی سینرژی و با همکاری چندین مرکز تحقیقاتی کشور و چندین مرکز تحقیقاتی از کشورهای آلمان و روسیه با مطالعات در فاز حیوانی به دارویی گرفته شده از جنین انسانی دست یافتند که مطالعات آنها نشان داد که در فاز حیوانی این دارو در درمان این بیماری مؤثر بوده است.
این محققان با دریافت کد اخلاق وارد فاز کارآزمایی‌های بالینی شدند که نتایج به دست آمده حاکی از درمان بیش از ۵۰ درصدی در فاز انسانی شده است و آنها امیدوارند با انجام فازهای بعدی کارآزمایی‌های بعدی، این دارو را به عنوان داروی درمان این عارضه معرفی کنند.
دکتر محمد فرهادی، رییس مرکز تحقیقات گوش و گلو و بینی و سر و گردن دانشگاه علوم پزشکی ایران و از محققان این طرح این پروژه را یک پروژه سینرژی (میان چند مرکز تحقیقاتی داخلی و مشارکت کشورهای ایران، آلمان و روسیه) توصیف کرد و گفت: این پروژه با عنوان “بررسی ساختاری و عملکردی بخش زیر قشری مغز در منطقه شنوایی در مدل حیوانی؛ قبل از بعد از مداخل داروییNP۳” اجرایی شده است و تمرکز آن درمان دارویی وزوز گوش در مدل حیوانی با استفاده از داروی NP۳ است. این پروژه در ایران تعریف شده و با همکاری چندین مرکز تحقیقاتی خارج از کشور اجرایی شد.
وی وزوز را احساس شنیدن صدایی در گوش و یا در سر بدون وجود منشا خارجی توصیف کرد و ادامه داد: وزوز گوش از علایم شایع و ناراحت کننده گوشی است که مکانیسم‌های بیماری‌زایی آن تاکنون خیلی مشخص نشده است، ولی عدم تعادل میان مکانسیم‌های تحریکی و مهاری در این عارضه در مغز دخالت دارند. علاوه بر آن داروی Np۳ نیز یک ماده محافظت کننده عصبی به نام Neuroprotective و مجموعه‌ای از پروتئین‌های مختلف است که از جفت انسان جداسازی می‌شود.
فرهادی اظهار کرد: در این مطالعات تغییرات ساختاری و عملکردی ناحیه تالاموسی شنوایی در مدل حیوانی بررسی شد که برای این منظور در ابتدا NP۳ از جفت انسان جداسازی شد که این بخش در مرکز شتابدهنده بیوتکنولوژی در ایران انجام و فرمولاسیون این دارو تهیه شد و پس از آن مطالعات پایداری به دو صورت بلندمدت و کوتاه مدت صورت گرفت.
این محقق ذخیره سازی این دارو در دمای منهای ۲۰ درجه سانتی‌گراد را مرحله بعدی این پروژه ذکر کرد و افزود: پس از آن تست‌های وسترن بلات (Western blot) و اسپکترومتری انجام شد تا بتوانیم پروتئین‌های دارو را بیان و اجزای آن را مشخص کنیم و از نظر دارویی استانداردسازی شود و در نهایت مشخص شد که ۸۹۰ پروتئین مهم چون پروتئین‌های رشد در Np۳ وجود دارد.
فرهادی، مدل حیوانی این تحقیقات را موش صحرایی نژاد “ویستار” ذکر کرد و گفت: موش‌های انتخاب شده “نر” و با وزن ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرم بود و موش‌های انتخاب شده به ۳ گروه ۸ تایی تقسیم بندی شدند. گروه شاهد مبتلا به وزوز گوش هیچ دارویی دریافت نکردند، گروه دوم در گوش آنها با استفاده از سالیسیلات سدیم وزوز ایجاد شد و گروه سوم مبتلا به وزوز، داروی NP۳ دریافت کرد.
وی اضافه کرد: موش‌ها بعد از ۱۴ روز که سالیسیلات و داروی Np۳ دریافت کردند مورد مطالعات رفتاری قرار گرفتند و نتایج نشان داد موش‌هایی که وزوز گوش در آنها ایجاد شده است، بسیار بی قرار و مهاجم بودند و بعد از دریافت داروی NP۳ به آرامش رسیدند.
رییس مرکز تحقیقات گوش و گلو و بینی و سر و گردن دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به انجام مطالعات فیزیولوژیکی و بافتی بر روی این موش‌ها، خاطر نشان کرد: نتایجی که به دست آمد، چشمگیر بود که یکی از این موارد مربوط به فرمولاسیون و پایداری داروی NP۳ بود که با ۷ نوع بافر انجام شد و در یک نوع آن مشاهده کردیم که این دارو بیشترین پایداری را دارد و تا ۶ ماه مشکلی برای آن ایجاد نخواهد شد و در حال حاضر در این مطالعات از این نوع دارو استفاده می‌شود.
به گفته وی تست‌های اسپکترومتری نشان داد که این دارو مجموعه‌ای از هورمون‌های رشد، سایتوکاین‌ها و پروتئین‌هایی چون آلفا فیتوپروتئین، هیکشاک است.
فرهادی با اشاره به انجام تست رفتاری به نام GPIAS، یادآور شد: نتایج این تست نشان داد موش‌هایی که وزوز گوش در آنها ایجاد شده و داروی NP۳ را دریافت کردند از نظر رفتاری آرام‌تر شدند و این امر نسبت به گروه شاهد کاملا مشخص است. پروتئین‌های مهاری و تحریکی مغز نیز با تست وسترن بلات موش‌ها نیز مورد بررسی قرار گرفت و نشان داد موش‌هایی که مبتلا به وزوز هستند، بیان پروتئین‌های مهاری و تحریکی کاهش یافته است و زمانی که موش‌ها داروی NP۳دریافت کردند این پروتئین‌ها نسبت به دو گروه دیگر افزایش معناداری یافته است.
به گفته وی این دارو ایجاد تعادل میان پروتئین‌های مهاری و تحریکی را در پی دارد.
مکانیزم عملکردی داروی NP۳
وی در پاسخ به این سوال که این دارو در کدام بخش از مغز اثرگذار است، گفت: در این باره بررسی‌هایی در دانشگاه ماینتس آلمان(JGU) انجام شد که نتایج نشان داد این دارو بر روی سیناپس‌ها اثرگذار است. این داده‌ها نشان داد که این دارو ارتباط عصبی را بهبود می‌بخشد.
فرهادی، مقایسه درصد نورون‌های تیره در ناحیه تالاموس شنوایی در گروه‌های کنترل و موش‌هایی که وزوز داشتند و با داروی NP۳ درمان شدند را از دیگر مراحل اجرای این طرح ذکر کرد و گفت: این مطالعات نشان داد موش‌ها بعد از اینکه وزوز در آنها ایجاد می‌شود، نورون‌های تیره که نوعی نورون‌های غیر فعال هستند، در ناحیه هیپوتالاموس شنوایی آنها افزایش می‌یابد و زمانی که NP۳ دریافت می‌شود، به شدت نورون‌های تیره و غیر فعال کاهش پیدا می‌کند.
رییس مرکز تحقیقات گوش و گلو و بینی و سر و گردن دانشگاه علوم پزشکی ایران خاطر نشان کرد: همچنین مطالعات الکترو فیزیولوژی با انجام تست ABR یا Auditory Brainstem Response در ۳ گروه “کنترل”، “وزوز” و “درمان شده با NP۳” نشان داد که به طور معناداری در فرکانس‌های مختلف، در سطح آستانه‌های الکتروفیزیولوژی شنوایی در ساقه مغز بهبود ایجاد شده است.
اجرای کارآزمایی‌های بالینی
فرهادی با اشاره به این مطالعات در فاز کارآزمایی‌های بالینی، گفت: در این فاز به طور داوطلبانه ۱۸ بیمار مبتلا که وزوز گوش و یا کم شنوایی پیشرونده داشتند، داروی NP۳ را به مدت یک ماه به صورت موضعی دریافت کردند و نتایج نشان داد که درصد بالایی از آنها وزوزشان کنترل شد و یا قابل تحمل برای بیمار شد و در برخی تا ۵ دسی‌بل آستانه شنوایی آنها بهبود یافت.
به گفته وی، افرادی که در این مطالعات کم شنوایی پیشرونده داشتند، نه تنها از روند پیشرفت کم شنوایی شان جلوگیری شد، بلکه آستانه شنوایی نیز بهبود یافته است. ضمن آنکه تمایز گفتاری و شنوایی این بیماران نیز بهتر شده است.
رییس مرکز تحقیقات گوش و گلو و بینی و سر و گردن دانشگاه علوم پزشکی ایران تاکید کرد: این نتایج در فاز مطالعات اولیه بوده و لازم است کارآزمایی‌های بالینی را بر روی تعداد بیشتری از مبتلایان انجام دهیم.
فرهادی تاکید کرد: به طور کلی نتایج این تحقیقات نشان داد که این دارو بر کاهش معنادار پاسخ‌های رفتاری وزوز گوش و تعدیل سیستم‌های تحریکی و مهاری در مسیرهای شنوایی مرکزی مؤثر است و اثر نوروپروتکتیوی این ماده کاملا تاییدشده و در انسان نیز تا حدی وزوز را از بین برده است.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه این دارو مراحل ثبت در وزارت بهداشت را طی می‌کند، اظهار کرد: امیدواریم این دارو به عنوان داروی محافظت کننده اعصاب وارد بازار شود. این دارو نه تنها در درمان وزوز گوش تاثیر دارد، بلکه برای بازسازی کبد، کاهش آلرژی، سلامتی در دوران پیری، کاهش سندرم ناتوانی مزمن و کاهش استرس و بهبود خواب مؤثر است.
رییس مرکز تحقیقات گوش و گلو و بینی و سر و گردن دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه این دارو همچنین برای درمان سکته‌های مغزی مؤثر است، افزود: تحقیقاتی در این زمینه نیز در جریان است.
دارویی بدون عارضه برای درمان وزوز گوش
دکتر سعید محمودیان از محققان این طرح و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز در گفت و گو با ایسنا، وزوز گوش را یکی از معضلات مردم نام برد که شیوع بالایی در همه دنیا دارد، گفت: با صنعتی شدن کشورها شیوع این بیماری گسترده شده است. در این بیماری فرد به طور دائم صدای مزاحمی را در طول شبانه روز می‌شنود که این امر موجب کاهش کیفیت زندگی فرد همچون خواب و فعالیت روزانه خواهد شد.
محمودیان با تاکید بر اینکه این طرح در جهت کمک به درمان این دسته از بیماران اجرایی شده است، خاطر نشان کرد: نتایج این طرح برای افرادی که مبتلا به وزوز گوش هستند و درمان‌های رایج این عارضه را درمان نکرده اند، مؤثر است. در اجرای این طرح از پشتیبانی‌های صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران برخوردار شدیم.
وی با بیان اینکه این طرح حاصل همکاری چندین مرکز تحقیقاتی بوده است، اظهار کرد: این طرح از ۳ سال قبل اجرایی شد و داروی تولید شده در این طرح از آنجایی که از جفت انسانی تهیه می‌شود و حاوی بیش از ۸۰۰ پروتئین و عوامل رشد و هورمون‌های مختلفی است، عوارضی ندارد.
محمودیان ادامه داد: اگرچه در سایر کشورها از این دارو برای درمان سکته‌های مغزی، تحقیقات بسیار گسترده‌ای انجام شده است، ولی در زمینه وزوز، اختلالات شنوایی و کم شنوایی می‌تواند مؤثر باشد و امیدواریم در فازهای کارآزمایی‌های بالینی بعدی ادامه یابد و بتوانیم در نمونه‌های بیشتری، اثربخشی این دارو را بیشتر به اثبات برسانیم.
محقق این طرح با تاکید بر اینکه در فاز حیوانی این طرح نتایج امیدبخشی حاصل شده است، گفت: این نتایج این امید را ایجاد کرده است که در فازهای بعدی این مطالعات، به نتایجی برسیم که بتوانیم این دارو را در اختیار مردم قرار دهیم.
در این پروژه دکتر محمودیان، اکبرنژاد، دکتر میرصالحی از محققان مرکز تحقیقات گوش و حلق و سر و گردن دانشگاه علوم پزشکی ایران، محققان آزمایشگاه اپیدمیولوژی، محققانی از فدراسیون علوم روسیه، مرکز علوم اعصاب شفا، مرکز علوم و اعصاب دانشگاه مانتیس آلمان، دکتر محمودی و دکتر خانی پور، دکتر هداوندی از شرکت‌های دانش بنیان دارویی و محققانی از دانشگاه صنعتی شریف و محققان پژوهشگاه رویان حضور داشتند.
منبع: ایسنا