تولید بذر هیبرید خیار در کشور

به گزارش آردی نیوز به نقل از ایسنا، مریم گل‌آبادی از محققان طرح در گفت‌وگو گفت: اصلاح نباتات (به‌نژادی و ژنتیک گیاهی) را که یکی از گرایش‌های مهندسی کشاورزی است، علم و هنر تبدیل و بهبود گیاهان به آن چه که بشر به آن احتیاج دارد، دانست و در این باره گفت: باید بتوانیم تغییرات لازم را در گیاه در جهت اهداف خودمان ایجاد کنیم. این تغییرات می‌تواند شامل مزه، ظاهر و افزایش بار ویتامینی و خاصیت گیاهی باشد. اصلاح نباتات به دو شاخه اصلاح کلاسیک و اصلاح مدرن تقسیم می‌شود تا در این شاخه‌ها به تغییر و اصلاح گیاهان یا تولید گیاهان جدید پرداخته شود.

وی در خصوص خلق گیاهان جدید در این رشته، گفت: گاهی با ترکیب دو گیاه، گیاهی جدید به وجود می‌آورند که در طبیعت وجود ندارد، اما بیشتر فعالیت این رشته در حوزه تغییر و اصلاح نباتات به منظور بهبود گیاهان است. تغییرات اعمال شده بر روی گیاهان گاهی در جهت و گاهی بر خلاف جهت طبیعت است.

این فناور برگزیده کشور در خصوص سختی‌های این رشته افزود: گیاهان در طبیعت پس از طی کردن دوره رشد تمایل به ریزش بذر برای تولید نسل بعدی دارند. اما در اصلاح برخی از گیاهان هدف، عدم ریزش این بذرها است. در این گیاهان اگر بذر گیاه ریزش داشته باشد بذرها تلف شده و نمی‌توان از آن‌ها استفاده کرد. بنابراین در اصلاح این نوع گیاهان، گیاه را به ریزش بذر مقاوم می‌کنیم.

گل آبادی در خصوص آسیب رسیدن به طبیعت در روند اصلاح گیاهان، تصریح کرد: گاهی با اصلاح گیاهان برای پیشگیری از ریزش بذر گیاهان، از تکثیر گیاهان جلوگیری می‌شود، شاید این مسئله بر خلاف جهت طبیعت باشد، اما این تغییرات به نفع انسان است و برای استفاده انسان تغییر می‌کند. گاهی بذر برخی از گیاهان را برای پیشگیری از منقرض شدن آن بذر پس از برداشت در بانک بذر ذخیره می‌کنیم. بنابراین گاهی نیز هم جهت با طبیعت حرکت می‌کنیم و به روند طبیعت کمک می‌کنیم.

وی با بیان این‌که بذر هیبریدی بذری تغییر یافته با بهترین هیبرید والد است، افزود: متاسفانه این بذرها وارداتی است و با قیمت‌های بالا و هر دانه از آن‌ها به قیمتی میان 300 تا 600 تومان فروخته می‌شود. این بذرها تولید خیاری با ظاهر، عطر و اندازه مناسب دارند که می‌تواند در شرایط گلخانه‌ای با امکانات کم رشد پیدا کند و عملکرد اقتصادی قابل قبولی را برای گلخانه‌داران داشته باشد. گلخانه‌داران ایرانی نیز تمایل به استفاده از این بذرها دارند، چرا که بر پاسخ‌دهی این بذرها واقف‌ هستند و می‌دانند اگر برای این بذرها هزینه کنند، بذرها به ثمر می‌نشینند.

این استاد دانشگاه گفت: ایران یکی از کشورهای تک رتبه‌ای تولیدکننده خیار در جهان است. در آمار سال 2012 فائو (سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد) ایران به عنوان دومین کشور تولیدکننده خیار در دنیا معرفی شده است، اما متاسفانه تمام بذری که برای تولید خیار در ایران استفاده می‌شود، وارداتی است.
به همین دلیل شروع به پرداختن به طرح ایده تولید بذر هیبریدی در دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (واحد خوراسگان) کردیم. پس از دو سال مطالعه، راهکار علمی و تئوری را یافتیم و شروع به کار عملی کردیم. تولید بذر هیبریدی کاری تجاری است؛ از همین رو روش‌های تولید این بذر محرمانه بوده و به راحتی به دست نمی‌آید.

گل‌آبادی با اشاره به وارداتی بودن بذرهای هیبریدی، تصریح کرد: پس از یافتن راهکار تئوری و آغاز بخش عملی از سال 1389 با آزمون و خطای بسیار و شک به پاسخ گرفتن از این کار تولید بذر هیبریدی را آغاز کردیم. پس از طی کردن یک سوم مسیر و دریافت نتایج قابل قبول از آزمایشات به تولید بذرهای گوجه فرنگی و فلفل گلخانه‌ای اقدام کردیم و همچنین محصولات فضای باز گوجه، فلفل، خیار، خربزه، هندوانه، بادمجان و پیاز را نیز در برنامه تولید بذرهای هیبریدی اضافه کردیم.

وی با بیان اینکه اکنون نزدیک به دو سال است که موفق به تولید بذر هیبرید خیار و ثبت چهار مدل از انواع خیار شده‌ایم، گفت: “سامان”، “سنا”، “صبا” و “سما” نام برندهایی است که بذر خیارهای مختلف را با این نام‌ها به فروش می‌رسانیم. تفاوت این برندها در اندازه میوه، فصل کاشت، تعداد میوه در هر گروه، شرایط جوی و منطقه کشت و… است. همچنین در حال تحقیق بر روی مدل‌های جدیدتری از خیار هستیم. در آینده بذر گوجه هیبریدی گلخانه‌ای و فضای باز و پس از آن بذر هیبریدی فلفل را آماده روانه کردن به بازار داریم.

عضو هیئت علمی دانشگاه خوراسگان در خصوص روند تجاری‌سازی بذرهای هیبریدی، تصریح کرد: روند تولید و تجاری سازی بذر هیبریدی کاری تک نفره نیست. یک گروه از محققان در سطح دکترا و ارشد از دانشگاه‌های صنعتی، آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) و… برای تولید و تجاری سازی این محصولات تلاش می‌کنند. برای تجاری‌سازی بذرهای هیبریدی یک شرکت دانش‌بنیان نیز تاسیس کردیم.

گل‌آبادی با اشاره به قیمت بالای بذرهای هیبریدی وارداتی، افزود: هر دانه از بذرهای هیبریدی وارداتی حدود 400 تومان قیمت دارد. برای مثال اگر در یک بسته 500 دانه بذر باشد، 400 هزار تومان قیمت دارد، اما بذرهایی که تولید می‌کنیم تقریبا نصف قیمت بذرهای وارداتی است. این در حالی است که بذرهای تولیدی از نظر کیفیت با بذرهای وارداتی رقابت می‌کند.

وی با اشاره به دریافت گزارش از بالاتر بودن کیفیت بذرهای تولیدی در مقایسه با بذرهای وارداتی، اظهار کرد: در تمام مراحل تولید، کیفیت و قیمت بذرهای خارجی را در نظر داشتیم و گزارش‌های خوبی از جواب دادن بذرهای تولیدی در مناطق مختلف دریافت کردیم.

فناور برگزیده هجدهمین جشنواره ملی پژوهش و فناوری، اظهار کرد: بذرهای تولیدی به دلیل رشد در شرایط آب و هوایی ایران و متحمل شدن آفاتی که در گلخانه‌های ایران وجود دارد، با شرایط کشاورزی در ایران سازگارترند. بذری که در آب و هوای اروپا تولید می‌شود، قطعا به آب و هوا و آفات اروپا سازگارتر است و سازگارکردن بذرهای اروپایی با شرایط ایران دشوار است. خاک و سیستمی که در گلخانه‌های آزمایشگاه برای تولید بذر هیبریدی استفاده می‌شود، همان سیستم و خاکی است که کشاورزان از آن استفاده می‌کنند، بنابراین بذری که از این گلخانه به دست می‌آید، اگر در همین شرایط کاشته شود، جواب خواهد داد.

گل آبادی یادآور شد: تولید بذر هیبریدی به عنوان یک طرح برای وزارت علوم فرستاده شد و در رقابتی که میان تمام دانشگاه‌های کشور برگزار شد و از میان همه طرح‌ها چهار طرح تحت عنوان فناور برتر انتخاب شدند که یکی از این چهار طرح برتر، طرح تولید بذر هیبریدی خیار بوده است.

وی افزود: یک اصلاح‌گر در هر زمینه‌ای که مرتبط با اصلاح گیاهان باشد، به فعالیت می‌پردازد. یکی از مهم‌ترین اهداف اصلاح نباتات، اصلاح رنگ، طعم و عطر گیاه پس از عملکرد است. یکی از فعالیت‌هایی که اکنون به آن می‌پردازیم انتقال طعم و عطر خیارهای بومی به خیارهای گلخانه‌ای است. شرایط نگهداری از گیاه، نوع کود و غذایی که به گیاه داده می‌شود، تاثیر بسزایی روی طعم و عطر گیاه دارد.

عضو مرکز رشد فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) با اظهار تاسف برای نبود فضای کافی برای کار آزاد در گرایش اصلاح نباتات گفت: گرایش اصلاح نباتات جایی برای کار آزاد ندارد و هر موسسه‌ای که در این زمینه به فعالیت می‌پردازد، به یکی از مراکز دولتی (دانشگاه‌ها، سازمان جهاد کشاورزی، مرکز تحقیقات کشاورزی و…) وابسته هستند. پروژه‌های به‌نژادی طولانی مدت هستند، بنابراین به سختی می‌توان برای این پروژه‌ها سرمایه‌گذار جذب کرد. سرمایه‌گذاران معمولا به دنبال کارهای زود بازده‌ هستند.