معاینه چشم‌ها می‌تواند در مورد احتمال وجود برخی از بیماری‌ها هشدار دهد

چشم‌ها تصویر زنده‌ای را از فعالیت رگ‌های خونی، اعصاب و بافت‌های سراسر بدن، به صورت زنده به نمایش می‌گذارند. مشکلاتی که در چشم‌ها دیده می‌شوند، معمولا نخستین نشانه‌های مربوط به بسیاری از بیماری‌ها را نشان می‌دهند. معاینه سالیانه چشم‌ها می‌تواند به تشخیص آغاز بیماری‌های احتمالی کمک کند تا بدین ترتیب، روند درمان سریع‌تر آغاز شود و به شکل کارآمدتری صورت بگیرد.

در این گزارش، به بررسی بیماری‌هایی می‌پردازیم که می‌توان آنها را به واسطه ارزیابی چشم شناسایی کرد.

آنوریسم‌
“آنوریسم‌” یا “رگ‌برآمدگی”(Aneurysm)، حبابی است که در دیواره رگ خونی به وجود می‌آید. این دیواره ضعیف می‌تواند به ضعف یا پارگی دچار شود. آنوریسم‌ می‌تواند برای بدن فاجعه‌بار باشد و درمان آن به سرعت در ارائه خدمات پزشکی نیاز دارد.

آنوریسم می‌تواند نشانه‌هایی مانند درد قفسه سینه، گردن و شکم یا سردرد در یک طرف سر را به همراه داشته باشد و یا به از دست دادن عملکرد صورت و بدن منجر شود. حتی امکان دارد که آنوریسم، خونریزی گسترده مغزی را به همراه داشته باشد.

افزایش فشار خون به عنوان یکی از شایع‌ترین علل بروز آنوریسم شناخته شده است زیرا می‌تواند دیواره سرخرگ را تضعیف کند.

اگر آنوریسم به موقع تشخیص داده شود، شانس زنده ماندن بیمار بالا می‌رود. تشخیص زودهنگام پیش از پارگی آنوریسم و آغاز درمان به موقع، یک نقطه طلایی برای بیمار به شمار می‌رود و بقای او را تضمین می‌کند.

تومور مغزی
تومورهایی که در مغز پدید می‌آیند، می‌توانند به افزایش فشار در مغز منجر شوند. این فشار نهایتا به چشم منتقل می‌شود و تورمی را در پشت چشم ایجاد می‌کند که تغییراتی را در عصب بینایی پدید می‌آورد. چشم‌پزشک می‌تواند با معاینه دقیق چشم، این تغییرات را تشخیص دهد.

پدید آمدن تومور مغزی می‌تواند مشکلاتی را در بینایی بیمار ایجاد کند. سرعت پیشروی تومور مغزی، متفاوت است. میزان رشد تومور و محل قرار گرفتن آن، نحوه تاثیر تومور بر عملکرد سیستم عصبی را تعیین می‌کند.

تومور مغزی علاوه بر ایجاد مشکل بینایی می‌تواند با نشانه‌های دیگری از جمله سردردها، تهوع یا استفراغ غیرمنتظره‌، دشواری در برقراری تعادل، دشواری در گفتار، تغییرات رفتاری و شخصیتی، سکته و مشکلات شنوایی همراه باشد. گزینه‌های درمانی تومور مغزی، به نوع آن، اندازه و محل قرار گرفتن تومور بستگی دارند.

سرطان
برخی از انواع سرطان، با معاینه دقیق چشم مشخص می‌شوند و نشانه‌های آنها در چشم بروز می‌کنند. برای نمونه، سرطان پوست بر پلک‌ها و سطوح خارجی چشم تاثیر می‌گذارد. متداول‌ترین انواع سرطان پوست، “سرطان سلول پایه‌ای”(Basal-cell carcinoma)، “کارسینوم سلول-سنگفرشی”(squamous cell) و “ملانوما”(melanoma) هستند. سرطان خون و لنفوم نیز می‌توانند جنبه‌های داخلی چشم را تحت تاثیر قرار دهند. حتی تومورهای موجود در پستان و سایر نقاط بدن نیز می‌توانند بر ساختار چشم تاثیر بگذارند.

دیابت
رگ‌های خونی ریزی که در شبکیه وجود دارند و مایع زردرنگ یا خون از آنها نشت می‌کند، می‌توانند نشانه‌ای مبنی بر بروز “رتینوپاتی دیابتی”(Diabetic retinopathy) باشند. این بیماری گاهی اوقات، حتی پیش از تشخیص دیابت در بافت چشم ظاهر می‌شود.

رتینوپاتی دیابتی می‌تواند شبکیه چشم را تخریب کند و ارسال یک تصویر تار به مغز را در پی داشته باشد. این بیماری، از علل اصلی کاهش درد به شمار می‌رود. اگر افراد مبتلا به دیابت درمان نشوند، امکان از دست رفتن بینایی آنها در مقایسه با افراد دیگر بیشتر خواهد بود.

تشخیص به موقع این مشکل می‌تواند به پیشگیری از نابینایی و سایر عوارض جدی کمک کند.

آرتریت گیجگاهی
“آرتریت گیجگاهی”(temporal arteritis) یا “التهاب سلول غول‌پیکر”(Giant cell arteritis)، نوعی التهاب بلندمدت است که در عروق با اندازه متوسط پیش می‌آید و بازوها، قسمت بالای بدن و گردن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

بروز التهاب در شریان‌هایی که به تغذیه چشم کمک می‌کند، می‌تواند به تاری دید یا حتی از بین رفتن ناگهانی بینایی یک چشم یا هر دو چشم منجر شود. معاینه چشم و آزمایش خون می‌توانند به تشخیص به موقع آرتریت گیجگاهی کمک کنند و درمان به موقع نیز از یک عمر نابینایی و یا حتی مرگ زودرس بیمار پیشگیری خواهد کرد.

فشار خون بالا
خم شدن غیرعادی، گره خوردن یا خونریزی غیرعادی رگ‌های خونی پشت چشم می‌تواند نشان‌دهنده فشار خون بالا باشد.  فشار خون بالا، یکی از عوامل خطر شناخته شده در “آب‌سیاه”(Glaucoma)، رتینوپاتی دیابتی، “تباهی لکه زرد” یا “دژنراسیون ماکولا”(macular degeneration) و سایر بیماری‌های مربوط به چشم باشد. پزشک می‌تواند هنگام معاینه چشم، نشانه‌های مربوط به فشار خون بالا را مشاهده کند.

کلسترول بالا
تشکیل یک حلقه زرد یا آبی اطراف قرنیه چشم می‌تواند نشان‌دهنده کلسترول بالا به ویژه در افراد جوان‌تر از ۴۰ سال باشد. رسوبات موجود در عروق خونی شبکیه نیز می‌توانند کلسترول بالا را نشان دهند. افزایش کلسترول، مقدمه‌ای برای سکته مغزی است و می‌تواند زندگی را تهدید کند.

لوپوس
“لوپوس”(Lupus)، نوعی بیماری خودایمنی است که موجب می‌شود سیستم دفاعی به اندام‌های بدن حمله کند و به آنها آسیب وارد کند. لوپوس در کنار نشانه‌های گوناگونی مانند ضعف، درد عضلانی، درد مفاصل و خستگی، با خشکی چشم نیز همراه است. همچنین لوپوس می‌تواند به تورم در قسمت سفید چشم، لایه میانی چشم یا بافت حساس به نور پشت چشم منجر شود.

بیماری لایم
“بیماری لایم”(Lyme disease)، عفونتی است که توسط کنه‌ها ایجاد می‌شود و التهاب را در سرتاسر بدن منتشر می‌کند.  بسیاری از افراد مبتلا به بیماری لایم، با آغاز عفونت، علاوه بر تب، سردرد، خستگی، افسردگی و خارش پوستی، التهاب عصب بینایی را تجربه می‌کنند؛ بدین ترتیب با معاینه چشم می‌توان به وجود این بیماری پی برد.

مسمومیت دارویی
برخی از انواع دارو می‌توانند برای شبکیه و عصب بینایی سمی باشند و نشانه‌هایی را در چشم پدید آورند. مسمومیت دارویی، نشانه‌هایی شامل قرمزی پوست، قرمزی چشم، خراشیدگی قرنیه و “التهاب ملتحمه” یا “کنژنکتیویت”(Conjunctivitis) را در بر دارد.

ام‌اس
ام‌اس، نوعی بیماری عصبی است که می‌تواند قسمت‌هایی از سیستم عصبی را که در برقراری ارتباط در سراسر بدن نقش دارند، مختل کند. التهاب عصب بینایی می‌تواند نشان‌دهنده بروز ام‌اس باشد. این التهاب معمولا با تاری شدید دید، حرکت دردناک چشم و دوبینی همراه است.

میاستنی گراویس
“میاستنی گراویس”(Myasthenia gravis)، نوعی اختلال خودایمنی مداوم است که به ضعف و خستگی عضلات منجر می‌شود. نخستین نشانه‌های این بیماری، چشم‌ها را درگیر می‌کنند. شایع‌ترین نشانه این بیماری، افتادگی پلک در یک چشم یا هر دو چشم است. نشانه‌های دیگر بیماری نیز دوبینی، ضعف در بازوها یا پاها و سایر مشکلات تهدیدکننده زندگی از جمله دشواری در تنفس، صحبت کردن، جویدن یا بلعیدن هستند.

روماتیسم مفصلی
روماتیسم مفصلی، نوعی بیماری مزمن خودایمنی است که مفاصل را درگیر می‌کند و به بروز تورم و درد در آنها منجر می‌شود. نشانه‌های چشمی روماتیسم مفصلی، قرمزی چشم همراه با درد شدید را در بر می‌گیرد. این نشانه‌ها می‌توانند “اسکلریت”(scleritis) را مشخص کنند که التهابی دردناک در ناحیه سفید رنگ چشم است و به درمان نیاز دارد. بسیاری از افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی، از خشکی چشم نیز رنج می‌برند.

سارکوئیدوز
“سارکوئیدوز”(Sarcoidosis)، نوعی بیماری التهابی است که اندام‌های گوناگون بدن از جمله ریه‌ها، کبد و همچنین چشم‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مهم‌ترین نشانه‌ چشمی این بیماری، “ایریتیس” (Iritis)، التهاب مکرر و دردناک عنبیه چشم است. این التهاب می‌تواند به بروز حساسیت شدید نسبت به نور منجر شود.

بیماری‌های مقاربتی
“سفلیس”(Syphilis)، تبخال تناسلی، “کلامیدیا”(chlamydia)، ایدز، “سوزاک”(Gonorrhea) و زگیل تناسلی می‌توانند لایه‌های چشم را نیز تحت تاثیر قرار دهند. بدین ترتیب، این بیماری‌های جدی با معاینه چشم قابل تشخیص هستند.

کم‌خونی داسی شکل
“کم‌خونی داسی شکل”(Sickle cell disease)،  یک اختلال ژنتیکی خونی است که به شکل‌گیری گلبول‌های قرمز سفت و به شکل داس منجر می‌شود. این گلبول‌ها می‌توانند به مسدود شدن جریان خون در سرتاسر بدن منجر شوند. این بیماری می‌تواند طیف گسترده‌ای از بیماری‌های چشمی از قرمزی و ترکیدن رگ‌های خونی سطح چشم گرفته تا خونریزی‌های شدید را به همراه داشته باشد.

سندرم شوگرن
“سندرم شوگرن”(Sjögren’s syndrome)، یک بیماری خودایمنی است که موجب می‌شود گلبول‌های سفید بدن، غده‌هایی را که اشک و بزاق ترشح می‌کنند، مورد حمله قرار دهند؛ بنابراین تعجبی ندارد که خشکی چشم از نشانه‌های اصلی سندرم شوگرن باشد. نشانه‌های دیگر این بیماری، سوزش چشم، تاری دید و خشکی دهان هستند.

سکته
عروق خونی شبکیه گاهی به انسداد دچار می‌شوند و یا لخته خون در آنها پدید می‌آید. این انسداد می‌تواند به بروز لکه‌هایی منجر شود که مانند پرده‌ای، راه بینایی را می‌بندند. انسداد عروق و لخته شدن خون در آنها می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد. از دست دادن بخشی از بینایی می‌تواند هشداری در مورد سکته مغزی باشد.

بیماری تیروئید
برآمدن کره چشم و جمع شدن پلک‌ها، از نشانه‌های پرکاری تیروئید است که بیشتر به خاطر “بیماری گریوز”(Graves’ Disease) ایجاد می‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید، هورمون را بیش از اندازه کم یا زیاد تولید کند. این اتفاق گاهی اوقات با خشکی چشم، تاری دید یا از دست دادن بینایی همراه می‌شود.

بیماری عروقی
اختلالات لخته شدن خون و اختلالات خونریزی ممکن است به خونریزی قابل توجه در چشم و اطراف آن منجر شود. این اختلالات، خونریزی‌های شبکیه را نیز در بر دارند که تهدیدی برای بینایی به شمار می‌رود.

کمبود ویتامین A
خشکی چشم و شب‌کوری، هر دو از نشانه‌های کمبود ویتامین A هستند. چشم‌ها بدون ویتامین A کافی نمی‌توانند رطوبت کافی تولید کنند. از سوی دیگر، کمبود ویتامین A می‌تواند از تولید برخی رنگدانه‌های مورد نیاز شبکیه پیشگیری کند و به شب کوری منجر شود.

به یاد داشته باشید که این نشانه‌ها لزوما بدین معنا نیستند که شما به یک بیماری خاص مبتلا هستید. اگر معاینه چشم نشان دهد که احتمال بروز بیماری وجود دارد، چشم‌پزشک شما را برای آزمایش‌های بیشتر به یک متخصص معرفی خواهد کرد.

منبع: ایسنا