کلمبوس، آزمایشگاه فضایی ایستگاه فضایی بین المللی که توسط آژانس فضایی اروپا ساخته شده، مرکز تحقیقات فضانوردان اروپایی در فضاست. کلمبوس در سال ۲۰۰۸ میلادی سال به ایستگاه بین المللی فضایی متصل شده است و محل انجام آزمایشهای فضانوردان بر روی نحوه رشد گیاهان وساخت فلزات جدید در فضا و خود آنهاست. پس از گذشت ۱۰ سال آزمایشگاه فضایی در چه حالی است؟
به گزارش آردی نیوز به نقل از یورونیوز، کلمبوس، در سال ۲۰۰۸ توسط فضاپیمای آتلانتیس به مدار زمین فرستاده شد. آزمایشگاه فضایی اروپا پس از ۴۸ ساعت فضاپیمایی به دقت به ایستگاه فضایی بین الملل متصل شد. کلمبوس امروز یکی از مکانهای محبوب فضانوردانی مانند پائولو نسپولی است که به تازگی از فضا بازگشته اند.
«کلمبوس مثل خانه فضانورد اروپایی است»
فضانورد ایتالیایی می گوید: «کلمبوس مثل خانه فضانورد اروپایی است. مسئولیت حفاظت از این آزمایشگاه فضایی اساسا به عهده فضانوردی است که به فضا می رود. یعنی باید مطمئن شود که همه چیز بخوبی کار می کند.»
کار نظارت بر نصب کلمبوس در ایستگاه فضایی بین المللی بر عهده لئوپولد ایهارتس ، فضانورد فرانسوی آژانس فضایی اروپا بود.
او می گوید: «خیلی خوش شانس بودم که در این ماموریت حضور داشتم. من نخستین فضانورد اروپایی بودم که وارد کلمبوس شدم و چراغها را روشن کردم. فضای داخل آن بخوبی سازماندهی داده شده است. این یک آزمایشگاه علمی و مجهز به بسیاری از امکانات و ابزارهای علمی است. ما در اینجا یک محیط میکروگرانشی (جایی قدرت گرانش خیلی ضعیف است) داریم که دائمی است و می توانیم در این محیط آزمایشهایمان را انجام بدهیم و در نتیجه در انجام آزمایشهایمان استمرار حفظ می شود.»
آزمایش پرورش گیاهان در شرایط ریزگرانشی در کلمبوس
محققانی که روی این موضوع کار می کنند، می خواهند بدانند چگونه می توان در ماموریتهای بلند مدت برای فضانوردان مواد غذایی تولید کرد.
آن- ایرن کیتانگ یوست، سرپرست تیم تحقیقات میان رشته ای در فضا در این باره می گوید: «می توانیم در فضا در یک محیط میکروگرانشی گیاه رشد بدهیم. گیاهان می توانند خود را با این شرایط تطبیق بدهند. جوانه می زنند و قادرند تمام چرخه زندگی را طی، و سپس بذر تازه ای ایجاد کنند. در واقع گیاهان، قابلیت سازگاری با محیط ریزگرانشی را دارند. این فوق العاده است.»
در مجموعه آزمایشهای دیگری که در کلمبوس انجام می شود موجودات زنده زمینی در معرض فضای خالی بیرون مدول قرار داده می شوند.این موجودات مدت یک سال و نیم در وضعیت ثابت روی سینی هایی در خلأ فضا قرار داده می شوند: برخی در نور خورشید و برخی در سایه تا معلوم شود چقدر جان سخت هستند و تاب اوضاع نامساعد را دارند.
الکه رابو، اخترزیست شناس از مرکز هوافضای آلمان (DLR) می گوید: «سه بسته از این بسته ها در ماموریت موسوم به اکسپوز به ایستگاه فضایی بین المللی فرستاده شد. این بسته ها حاوی میکروارگانیسمهای متعدد بودند از باکتری گرفته تا گلسنگها و کرم حشرات مختلف. در واقع تعدادی از این بسته پس از بازگشت به زمین سالم بودند.»
اولین ماژول یا قطعه ایستگاه فضایی بین المللی، «زاریا» در سال ۱۹۹۸ میلادی به فضا فرستاده شد. «زاریا» را روسها ساختند. در حال حاضر آزمایشگاههای فضایی از ژاپن، روسیه و آمریکا در کنار کلمبوس وجود دارد.
تاثیرات عجیب محیط میکروگرانشی بر بدن انسان
برنامه کاری فضانوردانی که در کلمبوس کار می کنند بسیار فشرده است. آنها می خواهند ببینند عضلات، استخوانها، گردش خون و مغز انسان چه واکنشی دارد.
یکی از یافته های شگفتی آور این بود که فعالیت الکتریکی و کارآمدی مغز فضانوردان در فضا کاهش می یابد و هیچکس نمی داند چرا!
در این بین یک تیم مشغول بررسی تابش بوده است که یکی از خطرات بزرگ برای فضانوردان است.
در آزمایش موسوم به «دوسیس سه بُعدی» نگاشتی از تغییرات تابش در اطراف مدول کلمبوس به دست آمد و عوامل دیگری که بر شدت تابش اثر می گذارد شناخته شد.
توماس برگر، سرپرست گروه تحقیقاتی بیوفیزیک از مرکزهوافضای آلمان می گوید: «چون آزمایش “دوسیس سه بعدی (DOSIS 3D) مدت هاست در جریان است توانستیم تغییرات شدت تابش محیطی را مثلا در اثر افزایش ارتفاع مدار ایستگاه بین المللی به میزان هفتاد متر ببینیم. همینطور توانستیم تغییرات شدت تابش در چرخه فعالیت خورشید را ببینیم، یعنی شدت تابش وقتی خورشید بسیار فعال است و وقتی فعال نیست.»
آزمایش در محیط بی وزنی تجربه ای منحصربفرد است و کلمبوس تنها جایی است که این دانشمندان می توانند بررسی کنند چگونه آلیاژهای فلزی در غیاب گرانش منجمد (جامد) می شود. ابزار از سطح زمین کنترل می شود اما برای هر کاری که نیاز به دخالت آزمایشگر باشد به شدت به کار فضانوردان متکی هستند.
توماس وولکمان، متخصص علم مواد از مرکزهوافضای آلمان می گوید برغم کنترل و نظارتهایی که از روی سطح زمین انجام می شود، وجود فضا نورد در کلمبوس اهمیت زیادی دارد. او می افزاید: «فضانوردان برای ما مهم هستند، آنها ابزارها را نصب می کنند مثلاً سیستم های دوربین را تعویض می کنند چون مثلاً در بعضی آزمایشها نیاز به تفکیک دهی فضایی خوب داریم در حالیکه در آزمایش های دیگر نیاز به فیلمبرداری بسیار سریع داریم با فریم های بسیار در هر ثانیه. دوربین ها را فضانوردها تعویض می کنند.»
کلمبوس، خانه فضانوردان برای ادامه کاوشهای فضایی
همکاری بین فضانوردانی که در مدار زمین هستند و دانشمندانی که روی سطح زمین به کار مشغولند ادامه پیدا خواهد کرد و انتظار می رود ایستگاه بین المللی فضایی ده سال دیگر فعال بماند و تحقیقات آنها اطلاعات مهمی برای کاوش ماه و بعدها کاوش مریخ فراهم خواهد کرد.
لئوپولد آیهارتس می گوید: «ایستگاه بین المللی فضایی در عین حال ابزار بسیار خوبی است برای آماده شدن برای کاوش های بعدی فضایی: ابزاری برای تحقیقات پزشکی، تحقییق بدن انسان، و همینطور برای آزمودن فناوری و روبات ها و تمام انواع چیزهایی که برای کاوش های بعدی به کار خواهد آمد.»
در این بین کار تولید علم در آزمایشگاهی کوچک همچنان در خانه فضانوردان آژانس فضایی اروپا ادامه خواهد یافت.
پائولو نسپولی می گوید: «باورنکردنی است که در فضایی نسبتاً کوچک، به اندازه یک اتاق، هر کاری را که با علم در فضا سر و کار دارد می توانید انجام بدهید.»