ژوزف نیسفور نیپس، هفتم مارس سال ۱۷۶۵م در سئونه لوآر فرانسه به‌دنیا آمد. وی «مخترع عکاسی»، «نخستین عکاس جهان» و «پدر عکاسی نوین» به‌شمار می‌رود. نخستین عکس ثبت‌شده جهان، توسط او عکسبرداری شده و نیپس، سهم به‌سزایی در پیشرفت تاریخ عکاسی داشته است. عکاسی در لغت به‌معنای فن عکاسی و عکسبرداری است و هم‌چنین به عمل و شغل عکاس نیز گفته می‌شود. این هنر در اکثر زبان‌های جهان «فتوگرافی» خوانده می‌شود که ترکیبی از دو کلمه یونانی فتو به‌معنی نور و گرافی به‌معنی ثبت یا نگارش است. بنابراین، فتوگرافی به‌معنای نقش کردن با نور است.
عکاسی یعنی ثبت و ایجاد یک تصویر؛ که در دو مرحله انجام می‌شود: نخست، به‌دست آوردن تصویر به‌وسیله دوربین و ثبت آن روی نگاتیو (فیلم) یا گیرنده تصویر الکترونیکی و دوم، ظاهر کردن تصویر مخفی حاصل از دوربین عکاسی و پایدار کردن آن. در این فرآیند، دریافت و ثبت نور بر روی یک سطح حساس به نور، مانند نگاتیو یا گیرنده تصویر، باعث می‌شود الگوهای نوری بازتابیده شده یا ساطع شده از اشیا بر روی سطح حساس به نور (نقره کلرید یا گیرنده) تأثیر گذارد و باعث ثبت تصاویر گردد.
عکاسی دارای سه جنبه علمی، صنعتی و هنری است. عکاسی به‌عنوان یک پدیده علمی متولد شد، به‌شکل یک صنعت گسترش یافت و به‌عنوان هنر تثبیت شد. عکاسی توسط یک فرد کشف و تکمیل نشده است، بلکه نتیجه تلاش بسیاری از افراد در زمینه‌های مختلف و اکتشافات و نوآوری‌های آنان در طول تاریخ است. سال‌ها قبل از اختراع عکاسی، اساس کار دوربین عکاسی وجود داشته است؛ موزی، ارسطو و اقلیدس در سده چهارم و پنجم پیش از میلاد مسیح، نحوه کارکرد دوربین سوراخ‌سوزنی را شرح داده بودند. در یونان باستان عقیده بر این بود که نور از چشم به سمت اشیا می‌تابد و بازتاب آن باعث دیدن می‌شود. ارسطو و اقلیدس با استفاده از تئوری سوراخ‌سوزنی تلاش کردند خلاف آن نظریه را ثابت کنند؛ آن‌ها در پشت دوربین‌های سوراخ‌سوزنی صفحه‌ای نیمه‌مات قرار می‌دادند تا تصویر بازتاب‌شده روی آن با چشم دیده شود.
در قرن ششم میلادی، آنتمیوس در آزمایش‌های خود از دوربین تاریکخانه‌ای استفاده کرد. ابن هیثم، تئوری دوربین سوراخ‌سوزنی را گسترش داده و در مشاهدات خورشیدگرفتگی خود از وسیله‌ای به‌نام «جعبه تاریک» استفاده کرده بود. او برای نخستین‌بار به استفاده از دوربین سوراخ‌سوزنی و دوربین تاریکخانه‌ای در آزمایش‌هایش جهت بررسی خواص نور پرداخت. اتاق تاریک، منجر به تکامل عکاسی و پیدایش دوربین عکاسی شد. اتاق تاریک عبارت از اتاقی بدون پنجره است که به‌جز روزنه‌ای که بر یکی از دیوارهای اتاق تعبیه شده، هیچ نوری به آن وارد نمی‌شود. تصاویر یا چشم‌اندازهای روبه‌روی روزنه به‌صورت وارونه بر دیوار روبه‌رویش بازتاب می‌یابد که قابل دیدن است. بعضی از نگارگران از تصاویر بازتاب یافته به‌عنوان الگوی نقاشی استفاده می‌کردند. بعد‌ها، این اتاق تاریک در ابعاد کوچک‌تر تبدیل شد به دوربین عکاسی؛ یعنی در برابر روزنه‌ای که وجود داشت، ماده حساس به نور قرار می‌دادند تا تصاویر بازتابش یافته، ثبت و ضبط شوند.
آلبرتوس ماگنوس در قرن سیزدهم میلادی، نیترات نقره و ژرژ فابریسیوس، نقره کلرید را کشف کرد. و دانیل باربارو در سال ۱۵۶۸م، نحوه عملکرد دیافراگم و کارکرد عدسی در دوربین تاریکخانه‌ای را شرح داد. ویلهلم هومبرگ در سال ۱۶۹۴م توضیح داد که نور چگونه برخی از مواد شیمیایی را تاریک می‌کند و در سال ۱۸۰۲م توماس وجوود انگلیسی توانست روی سطح‌های حساس شده با نیترات نقره، تصویر شفافی به‌دست آورد. اولین تصویر لیتوگرافی نوری در سال ۱۸۲۲م توسط مخترع فرانسوی، نیپس تولید شد اما در هنگام رونوشت‌برداری از بین رفت. اما نیپس در سال ۱۸۲۶م توانست عکسی دائمی از طبیعت خلق کند. ولی زمان نوردهی این عکس هشت ساعت بود که زمان بسیار درازی است و مشکل دیگر هم این بود که تصویر، نگاتیو بود یعنی هرچه سفید بود را سیاه هرچه سیاه بود را سفید نشان می‌داد.
به‌همین دلیل، او به‌دنبال یافتن فرآیند بهتری بود و با همکاری لوئی داگر، آزمایش‌هایی را بر ترکیبات نقره براساس یافته‌های یوهان هاینریش شولتز در سال ۱۸۱۶م انجام دادند؛ در آن سال شولتز مشاهده کرد که مخلوطی از نیترات نقره و گچ در مقابل نور، تیره می‌شوند. توجه نیپس به گرفتن عکس و ساختن دوربین و داروی مربوط از دهه دوم قرن نوزدهم میلادی آغاز شده بود. نیپس که به خاصیت سیاه شدن سیلور کلوراید (ملح نقره) در برابر نور و به نسبت تابش آن پی برده بود، پس از انجام همین تجربه روی ماده شیمیایی «بیتومن»، به ساخت دوربین همت گماشت. وی جعبه‌ای تهیه کرد که یک روزنه برای ورود نور در آن تعبیه شده بود.
این روزنه دریچه‌ای متحرک داشت. نیپس در ضلع دیگر جعبه، مقابل این دریچه و به فاصله معین، یک قطعه فلز بشقاب‌مانند قرار می‌داد که رویش را لعابی از ماده شیمیایی بیتومن پوشانده بود. این ماده که نسبت به نور حساس بود، متناسب با نور وارده از روزنه، فلز را سیاه می‌کرد که پس از شستن فلز، اثر نور به‌صورت سیاهی در آن باقی ماند که همانا عکس اشیاء بود، ولی دوام چنین عکسی چندان طولانی نبود. نیپس – همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد – نخستین عکس ماندنی را در سال ۱۸۲۶م از پشت پنجره اتاق خود در پاریس که در طبقه دوم ساختمان قرار داشت، برداشت که در کتاب‌های تاریخچه عکاسی، عنوان آن را «منظره‌ای از پنجره» نوشته‌اند. این، نخستین عکس ثابت و بادوامی است که در جهان برداشته شده. ژوزف نیپس برای برداشتن این عکس، هشت ساعت وقت صرف کرده بود. ژوزف نیسفور نیپس، سرانجام در تاریخ پنجم جولای سال ۱۸۳۳ میلادی در سن شصت و هشت سالگی در زادگاهش سئونه لوآر درگذشت و پس از او، «لوئی داگر» فرانسوی و «تالبوت» و «هرشل» انگلیسی به تکمیل فن عکاسی همت گماشتند و موفق شدند.
داگر در سال ۱۸۳۷م توانست روش «داگرئوتایپ» را اختراع کند. داگرئوتایپ بدین‌گونه بود که به صفحه‌ای نقره‌ای مدتی بخار ید داده تا نسبت به نور حساس شود، سپس آن را درون یک دوربین جعبه‌ای گذاشته و با برداشتن عدسی حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه نور از شئ مورد نظر به صفحه نقره‌ای تابانده می‌شد. برای ظهور تصویر، صفحه را در محلول جیوه با حرارت ۶۵ درجه قرار می‌دادند تا با چسبیدن ذرات نقره و جیوه، عکس به‌وجود آید؛ سپس صفحه را در آب سرد فرو می‌بردند تا سطح آن پایدار گردد، درنهایت، صفحه را در آب نمک (سدیم کلرید) قرار داده و تصویر ظاهر می‌شد. یکی از مشکلات روش داگرئوتایپ این بود که فقط می‌شد یک نسخه پوزیتیو یا مثبت (عکس دائمی) از سوژه ثبت کرد.
در سال ۱۸۳۵م، چند ماه پس از این‌که نتیجه آزمایش‌های لوئی داگر اعلام شد، شیمی‌دان انگلیسی، هنری فاکس تالبوت گزارشی از روند عکاسی خود که آن را «طراحی نوری» نامیده بود، منتشر کرد؛ تالبوت این روش را در سال ۱۸۳۵م ابداع کرده بود اما آن را مخفی نگه داشت و روش خود را کامل و در سال ۱۸۴۰م با عنوان «کالوتایپ» معرفی کرد. وی در این روش، به‌جای استفاده از صفحات فلزی، از کاغذ حساس‌شده به نیترات نقره با ترکیبی از سدیم کلرید و اسید گالیک استفاده کرد. کاغذ حساس‌شده به مدت دو دقیقه نوردهی می‌شد و پس از آن یک تصویر پنهان به‌وجود می‌آمد که آن را با استفاده از پتاسیم یدید و سدیم سولفات به‌صورت نگاتیو (منفی) در اندازه‌های کوچک‌تر ثبت می‌کرد.
سپس با استفاده از آن می‌شد نسخه‌های دائمی فراوانی در اندازه‌های مختلف تهیه کرد؛ تا پیش از این عکاسان مجبور بودند صفحه حساس را به‌اندازه شئ مورد نظر بسازند و امکان تغییر در اندازه وجود نداشت. تا سال ۱۸۶۰م، روش داگرئوتایپ به‌کلی منسوخ شد و عکاسی مبتنی بر نسخه‌های نگاتیو و پوزیتیو جایگزین آن شد. در سال ۱۸۳۹م، جان هرشل با استفاده از سدیم تیو سولفات روشی را برای تهیه نسخه نگاتیو روی شیشه ابداع کرد که به‌مرور جایگزین نگاتیوهای کاغذی شد.
تئوری عکس رنگی «سه رنگ» توسط جیمز کلرک ماکسول فیزیکدان انگلیسی در سال ۱۸۵۵م پیشنهاد شد. بر پایه نظریه او، نور مرئی از سه رنگ اساسی قرمز، سبز و آبی تشکیل شده است. پس فیلمی از سه لایه ساخت که هر لایه آن نسبت به یکی از سه رنگ‌های اولیه حساس بود و بدین‌ترتیب، توانست نخستین عکس رنگی را در سال ۱۸۶۱م به ثبت برساند. بالاخره در سال ۱۸۷۴م، یک شرکت انگلیسی اولین شیشه‌های خشک عکاسی را به بازار عرضه کرد و عکاسی جنبه عملی به خود گرفت. اما حمل و نقل مقدار زیادی شیشه، از لحاظ سنگینی و شکنندگی، یکی از مشکلات پیش رو بود تا این‌که در سال ۱۸۷۱م ریچارد مادوکس، فیزیکدان و عکاس انگلیسی با ابداع فیلم عکاسی ژلاتینی، زمان عکسبرداری را کوتاه کرد و جابه‌جایی فیلم‌های عکاسی را نیز راحت نمود که نقطه عطفی در تاریخ عکاسی محسوب می‌شود.
جورج ایستمن آمریکایی در سال ۱۸۸۴م، فیلم رول که فیلمی از جنس پلاستیک آغشته به امولسیون ژلاتینی است را ابداع کرد و با ساخت دوربین جعبه‌ای در سال ۱۸۸۸م، عکاسی را برای مردم عادی مقرون به صرفه نمود و تحول مهمی در عکاسی ایجاد کرد؛ شعار تبلیغاتی کمپانی کداک برای دوربین‌هایش چنین بود که: «شما دکمه را فشار دهید، بقیه‌اش را ما انجام می‌دهیم.»
در نوامبر ۱۹۴۸م، ادوین لند نوعی دوربین آنالوگ ظهور فیلم فوری موسوم به دوربین پولاروید را اختراع کرد که بلافاصله پس از عکسبرداری، نسخه چاپ‌شده عکس را پرینت می‌کرد و عکس گرفته‌شده یک دقیقه بعد و در مدل‌های جدید‌تر تا چند ثانیه بعد، قابل رؤیت بود. تصاویر دیجیتال در دهه ۱۹۶۰م و در جریان پیاده کردن انسان در ماه، تکامل پیدا کرد. دستگاه‌های گیرنده امواج آنالوگ، اطلاعاتی که درمورد عکس از فضا ارسال می‌شد را بسیار دشوار دریافت می‌کردند. با دیجیتالیزه شدن سیگنال‌ها و تقویت آن‌ها، پارازیت‌ها حذف شدند و تصاویر واضح به‌دست آمد… پیدایش عکاسی و رواج روش‌های گوناگون این فن در ایران، با اختلاف حدود سه سال از اعلام موجودیت عکاسی در فرانسه رخ داده است. اختراعات و انواع ابزار و تجهیزات عکاسی دو تا سه سال پس از این‌که به بازار می‌آمد، به‌شکل هدیه به دست پادشاه ایران می‌رسید. نخستین دستگاه‌های عکاسی به روش داگرئوتایپ، به درخواست محمدشاه قاجار از کشورهای روسیه و انگلیس به دربارِ ایران وارد شد و در اواسط دسامبر سال ۱۸۴۲م (برابر با پایان آذرماه سال ۱۲۲۱ش) نخستین عکسبرداری در ایران انجام گرفت.