چند روز پیش، دکتر آکشای نایر، جراح چشم ساکن مومبای (بمبئی)، منتظر بود تا یک زن ۲۵ ساله مبتلا به دیابت را عمل کند. بیمار سه هفته پیش از کرونا بهبود پیدا کرده بود. تا نوبت کار دکتر نایر برسد، یک متخصص گوش و حلق و بینی، جراحی همین بیمار را شروع کرده بود. او لوله‌ای را در بینی بیمار قرار داده و مشغول پاکسازی بافت‌های آلوده به موکورمایکوزیس بود.
موکورمایکوزیس یک عفونت قارچی نادر، خطرناک و مهاجم است که بینی، چشم، ریه و گاهی هم مغز را درگیر می‌کند. دکتر نایر بعد از اتمام کار همکارش، باید یک جراحی سه ساعته برای تخلیه چشم این بیمار انجام می‌داد. دکتر نایر به من گفت: “برای نجات جانش چشمش را برمی‌دارم. با این بیماری باید اینطور برخورد کرد.”
موج دوم کرونا، وسیع و مرگبار، هند را در برگرفته و پزشکان در کسانی که در حال بهبود از کرونا هستند یا بهبود پیدا کرده‌اند، یک عفونت قارچی معروف به “قارچ سیاه” را گزارش کرده‌اند.
موکورمایکوزیس چیست؟
موکورمایکوزیس یک عفونت بسیار نادر است که علت آن کپک موکور است که معمولا در خاک، گیاهان، کود حیوانی و میوه‌ها و سبزیجات فاسد وجود دارد.
دکتر نایر می‌گوید: “این قارچ همه جا هست، در خاک، هوا و در بینی و مخاط افراد سالم هم دیده می‌شود”. این قارچ می‌تواند سینوس، مغز و ریه را عفونی کند و جان مبتلایان به دیابت یا کسانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، مثل مبتلایان به سرطان و اچ‌آی‌وی/ایدز را به خطر بیندازد. پزشکان احتمال مرگ بر اثر موکورمایکوزیس را ۵۰ درصد می‌دانند و معتقدند ابتلا به این عفونت نتیجه استفاده از استروئید (کورتون) است.
در موارد شدید و بدخیم کرونا که ریه بشدت درگیر می‌شود از استروئید استفاده می‌شود تا از واکنش شدید التهابی سیستم ایمنی جلوگیری شود که ممکن است جان بیمار را بگیرد. اما این داروها کارایی سیستم ایمنی را کم می‌کنند و قند خون بیماران را افزایش می‌دهند. تصور می‌شود این کاهش کارایی سیستم ایمنی، باعث عفونت موکورمایکوزیس می‌شود.
دکتر نایر می‌گوید: “دیابت توان دفاعی بدن را کاهش می‌دهد، کرونا برعکس باعث تشدید فعالیت سیستم ایمنی می‌شود. استروئید وقتی در درمان کرونا استفاده شود، ناکارآمدی سیستم ایمنی را بیشتر می‌کند”.
مومبای یکی از شهرهایی است که بیشترین آسیب را در موج دوم هند دیده است. دکتر نایر در سه بیمارستان این شهر کار می‌کند و می‌گوید در ماه آوریل، حدود ۴۰ بیمار مبتلا به این عفونت قارچی دیده است که بیشترشان دیابت داشته‌اند و بدون بستری شدن، در خانه بهبود یافته بودند. چشم یازده نفر را بناچار با جراحی تخلیه کردند. بین دسامبر و فوریه، شش نفر از همکاران دکتر نایر در پنج شهر، مومبای، بنگلور، حیدرآباد، دهلی و پونا، ۵۸ مورد عفونت را گزارش کرده‌اند. بیشتر بیماران بین ۱۲ تا ۱۵ روز بعد از بهبود از کرونا، به موکورمایکوزیس مبتلا شده بودند.
بیمارستان سیون در مومبای بیمارستانی شلوغ است. به گفته دکتر رنوکا برادو، رئیس بخش گوش و حلق و بینی این بیمارستان، در دو ماه گذشته، ۲۴ مبتلا به این عفونت قارچی گزارش شده در حالیکه قبلا شش نفر در سال بود، از این بین، یازده نفر یک چشم خود را از دست دادند و شش نفر جان خود را. بیشتر این بیماران میانسال هستند و دیابت دارند و دو هفته بعد از بهبودی از کرونا به این عفونت قارچی دچار شده‌اند: “در حال حاضر اینجا هفته‌ای دو-سه بیمار داریم. کابوسی است در بحبوحه یک همه‌گیری”.
دکتر راگوراج هگد، جراح چشم در شهر بنگلور در جنوب هند، هم تعریف می‌کند که در دو هفته گذشته ۱۹ مورد موکورمایکوزیس دیده که بیشترشان جوان بوده‌‌اند: “بعضی از آنها آنقدر بدحال بودند که حتی نمی‌توانستیم عملشان کنیم”.
پزشکان می‌گویند فراوانی ابتلا و شدت بیماری بر اثر این عفونت قارچی در موج دوم همه‌گیری کرونا، آنها را شگفت‌زده کرده است. در موج اول چند مورد بیشتر گزارش نشده بود. دکتر نایر می‌گوید در دو سال گذشته حداکثر ده مبتلا به این عفونت را در مومبای دیده اما “امسال چیز دیگری است”. دکتر هگد در بیش از یک دهه طبابت در بنگلور هیچ‌وقت بیش از سالی یکی دو مورد ندیده است.
مبتلایان به این عفونت قارچی معمولا علائمی مانند گرفتگی و خون‌ریزی بینی، تورم و درد چشم و افتادگی پلک، تاری دید و در نهایت از دست رفتن بینایی دارند. ممکن است لکه های سیاه در پوست اطراف بینی ایجاد شود. پزشکان هندی می‌گویند اکثر بیمارانشان دیر و زمانی که دارند بیناییشان را از دست می‌دهند مراجعه می‌کنند و باید با جراحی چشم را برداشت تا از رسیدن عفونت به مغز جلوگیری کنند. در برخی موارد، بیماران بینایی هر دو چشم را از دست داده‌اند و در موارد نادرتری برای جلوگیری از پیشروی عفونت مجبور شده‌اند استخوان فک را با جراحی بردارند.
تنها راه درمان، تزریق وریدی داروی ضدقارچ “آمفوتریسین بی” است، هر روز به مدت هشت هفته. هر تزریق ۳۵۰۰ روپیه، ۴۸ دلار، قیمت دارد.
دکتر راهول باکسی متخصص دیابت در مومبای می‌گوید یک روش جلوگیری از این عفونت قارچی این است که در دوره درمان و نقاهت کرونا، استروئید با دوز مناسب تجویز و مصرف شود. او می‌گوید سال گذشته حدود ۸۰۰ بیمار کرونا که دیابت داشتند را درمان کرده و این عفونت قارچی در هیچ‌یک ایجاد نشده است. دکتر باکسی به من گفت: “بعد از مرخص شدن بیمار، پزشکان باید مراقب قند خون باشند”.
یک مقام ارشد دولتی می‌گوید “هیچ شیوع بزرگی وجود ندارد”. با این حال نمی توان به آسانی گفت چرا افزایش تعداد موارد موکورمایکوزیس در سراسر کشور گزارش می شود. دکتر هگد می گوید: “ظاهرا این سویه ویروس مهلک است و باعث افزایش قند خون می‌شود. و عجیب این است که جوان‌ها به این عفونت قارچی مبتلا می‌شوند”. جوان‌ترین بیمار او در ماه گذشته، یک مرد ۲۷ ساله بوده که حتی دیابت هم نداشت: “باید در هفته دوم ابتلایش به کرونا، چشمش را برمی‌داشتیم. خیلی دردناک است”.