کسانی که دائم نگران سلامتشان هستند اغلب خودبیمار انگار یا “هایپوکندریاک” تلقی می‌شوند

کسانی که دائم نگران سلامتشان هستند اغلب خودبیمارانگار یا “هایپوکندریاک” تلقی می‌شوند و جدی گرفته نمی‌شوند ولی کرونا باعث افزایش ناسلامتی روانی ناتوان‌کننده‌ای به نام اضطراب سلامتی شده است. این مسئله می‌تواند باعث از دست دادن شغل و فکر خودکشی شود.

بن، پارسال همزمان با اعمال اولین محدودیت‌ها استعفا داد. او راننده اتوبوس بود و وقتی سر کار نبود نمی‌توانست به این فکر نکند که یکی از مسافران او را به کرونا مبتلا کرده است. او جوان و سالم بود و خطر بیماری برایش جدی نبود با این حال او دائم فکر می‌کرد مبتلا شده است و خواهد مرد. در عرض دو هفته، بن از خانه‌اش در بیرمنگهام به یک خانه دانشجویی خالی رفت که دوستش قبلا آنجا زندگی می‌کرد. او می‌گوید: “دائم به جایی فکر می‌کردم که کسی به آن رفت و آمد نکند”.

با این وجود ترک خانه و شغل، هنوز اضطراب بر افکارش حاکم بود. او می‌گوید: “از خواب که بیدار می‌شدم اول بررسی می کردم آیا سالمم یا نه. همه‌اش فکر می‌کردم علائم بیماری را دارم، اگر احساس خستگی می‌کردم، یقین می‌کردم که کرونا گرفته‌‌ام. می‌ترسیدم خرید بروم. کلا از بیرون رفتن و دیدن دیگران پرهیز می‌کردم. فکرم بر اساس واقعیت نبود و همه‌اش این بود که “اگر شد چه؟” و “هیچکس نمی‌تواند با اطمینان بگوید من طوریم نخواهد شد.”

بن اضطراب سلامتی داشت.

‘اضطراب تمام زندگیم را فراگرفت’

همه ما گاهی نگران سلامتیمان می‌شویم و علائم بیماری را در اینترنت جستجو می‌کنیم.

اضطراب سلامتی در ویراست آخر راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی یا دی‌اس‌ام-پنج، که آن را کتاب مقدس روانپزشکی می‌دانند، به عنوان بیماری تعریف شده است: بیش از حد بودن ترس‌های وسواسی درباره سلامتی و علائم آن عبارتند از: بررسی دائم برای یافتن علائم بیماری در خود، جستجوی مدام در باره بیماری‌ها و علائم آنها، نگرانی‌های وسواسی درباره احساسات طبیعی و پرهیز افراطی از هر کاری که ممکن است باعث قرار گرفتن در معرض بیماری شود.

این عارضه شایع اما نچندان شناخته پس از همه گیری کرونا بسیاری را درگیر کرده است. بعضی از ترس بیماری از خانه‌هایشان بیرون نرفته و حتی پنجره‌هایشان را باز نکرده‌اند. بعضی هم مثل بن استعفا کرده‌اند. گروهی هم هر روز ساعت‌ها مشغول شستن و ضدعفونی هستند. همه آنها اشتغال فکری دائم با مرگ بعلت کرونا دارند.

شریل فاروجیا، ۲۸ ساله، ساکن کاردیف در ولز یک کانال یوتیوب درباره زندگی با اضطراب سلامتی دارد. او می‌گوید: “بعضی‌ها می‌گویند این اضطراب خفیفی است اما تقریبا تمام زندگی مرا فراگرفت”. اضطراب سلامتی او سه سال و نیم پیش شروع شد، آن موقع برآمدگی کوچک پیدا کرد و خود را قانع کرد لنفوم (سرطان لنفاوی) دارد. وقتی این تشخیص رد شد، به فکر سرطان پستان، تومور مغزی و بیماری‌های دیگر افتاد. او نگران بیمار شدن نبود، مطمئن بود دارد می‌میرد و هیچ کس به حرف‌هایش گوش نمی‌دهد. او می‌گوید: “من نسبتا منطقی و باهوش هستم ولی اضطراب سلامتی تمام منطق مرا گرفت”.

این وسواس مدام به حدی وخیم شد که دیگر نمی‌توانست انجام دهد و بارها به خدمات فوری روانپزشکی محلی مراجعه کرد: “به فکر خودکشی بودم که خیلی عجیب بود چون داشتم سعی می‌کردم از مردن جلوگیری کنم. وضع آنقدر بد شد که دیگر نمی‌توانستم تحمل کنم. هر کاری می کردم آرامم نمی‌کرد”. همه‌گیری کرونا هم اوضاع را بدتر کرد.

“وقتی اولین بار حرف ویروس کرونا زده شد، بدترین کابوس من بود. می‌دانم همه در خانه بودند ولی حتی نتوانستم پنجره‌ام را باز کنم. خرید مواد غذایی را شریک زندگیم انجام می‌داد و من یک ساعت روی زمین می نشستم و آنها را می‌شستم. یک مراسم واقعی برای این کار داشتم.”

” این باعث می‌شود حس کنید دائم دنبال جلب توجه دیگران هستید. این واقعا زندگی من را خراب کرد و من الان از اینکه اینجا هستم احساس خوش شانسی می‌کنم”. شریل می‌گوید اضطرابش در ادامه سال کاهش پیدا کرد چون کرونا از دیگر بیماری‌های فرضی که خود را قانع کرده بود به آنها مبتلا شده “واقعی‌تر” و ملموس‌تر به نظر می‌رسید. البته همه نمی‌توانند این را بگویند.

‘دشمنی که نمی‌بینید’

اضطراب سلامتی دو وجه کلی دارد، ترس از اینکه نکند بیمارید و نمی‌دانید یا ترس از اینکه در آینده بیمار شوید. در همه‌گیری کرونا وجه دوم همه را تحت تاثیر قرار داد. ولی این بیماری هم مانند بسیاری بیماری‌ها طیف دارد. بعضی بندرت به آن فکر می‌کنند ولی برای بعضی این تنها چیزیست که به آن فکر می‌کنند. و اکنون شمار آنهایی که دچار اضطراب سلامتی‌اند سر به فلک کشیده است.

دکتر راب ویلسون رفتار-درمانگر شناختی و متخصص اضطراب سلامتی می‌گوید هیچوقت درباره اضطراب سلامتی :اینقدر از او پرس‌وجو نشد است. یک متخصص دیگر به بی‌بی‌سی گفت تا چند ماه دیگر تمام وقت‌هایش پر است. ولی مراجعه به پزشک همیشه اضطراب را تسکین نمی‌دهد.

دکتر ماریان ترنت روانشناس بالینی که در کاونتری مطب خصوصی دارد می‌گوید: “ما همیشه می‌گوییم اطمینان خاطر هیج‌وقت باعث اطمینان خاطر نمی‌شود. دنیا خیلی کوچک می‌شود ولی پریشانی خیلی بزرگ”.

ویروس کرونا بویژه برای مبتلایان به اضطراب سلامتی مشکل‌ساز است. تنگی‌نفس هم می‌تواند علامت کرونا باشد و هم اضطراب و این می‌تواند یک چرخه معیوب ایجاد کند. هرچه اضطراب بیشتر می‌شود، “شواهد” بیمار بودن هم بیشتر می‌شوند. علاوه بر این به گفته دکتر ترنت، “وقتی دشمن را نمی‌بینی، خیلی سخت است فعالیت رادارهای امنیتی را کم کنی”.

برای مایرا علی که در شمال لندن رندگی می‌کند ۱۲ ماه گذشته بسیار طولانی گذشته است. او می‌گوید: “من واقعا یک سال از خانه بیرون نرفتم. همه‌اش شنیدیم که براحتی می‌شود کرونا گرفت و این در ذهن جایگیر می‌شود”. خطر بیماری برای این خانم ۳۳ ساله کم است ولی ترس شدید از بستری شدن در بیمارستان به دلیل کرونا، بر ذهن او سایه افکنده است. او حتی عمل جراحی برای بیماری مزمنش را به تعویق انداخت.

حتی سفارش دادن غذا برای تحویل در منزل یک شب برای شروع حمله اضطرابش کافی بود. “فردایش باید با پزشک تماس می‌گرفتم چون مدام فکر می‌کردم اگر علائم بیماری پیدا کنم چه؟”

نحوه‌ای هم که ما درباره اضطراب سلامتی حرف می‌زنیم فقط وضع را بدتر می‌کند، اصطلاحاتی مانند خودبیمارانگار ممکن است سبب شود افرادی که بیش از حد نگران سلامتی خود هستند نادیده گرفته شوند. افراد کمی هستند که بدانند اضطراب سلامتی یک عارضه واقعی است و این نگرش حتی به جامعه پزشکی هم سرایت کرده است. دکتر ویلسون می‌گوید کمک گرفتن از پزشکان به دلیل برداشت منفی خود آنها ممکن است مفید نباشد.

اضطراب سلامتی قبلا خودبیمارانگاری (هیپوکندریا) نامیده می‌شد اما به دلیل این بار منفی اکنون متخصصان به آن اضطراب سلامتی می‌گویند. دکتر ویلسون که یکی از نویسندگان کتابی در این باره است، می‌گوید با اینکه این بیماری می‌تواند زندگی فرد را بشدت تحت تاثیر قرار دهد، برای درمانش کمبود پزشک متخصص وجود دارد. دو بیمار او جان خود را گرفته‌اند و دکتر ویلسون می‌گوید این بیماری زندگی بسیاری دیگر را در کنترل گرفته است.

هم او هم دکتر ترنت هم‌عقیده‌اند که اضطراب سلامتی را با رفتاردرمانی شناختی (سی‌بی‌تی) می‌توان تاحدی مدیریت کرد که نوعی گفتگودرمانی برای تغییر نحوه تفکر و رفتار است همراه با مواجهه‌درمانی، یعنی فرد با حمایت متخصصان به آرامی و به تدریج خود را در معرض چیزهایی قرار می‌دهد که باعث اضطرابش می‌شوند، مثل بیرون رفتن از خانه.

دکتر ترنت می‌گوید می‌داند اضطراب سلامتی می‌تواند چه تاثیر تعیین‌کننده‌ای بر زندگی فرد بگذارد: “واقعا موضوع مرگ و زندگی است و قطعا می‌تواند به اندازه دیگر ناسلامتی‌های روان ناتوان‌کننده باشد”.

در بسیاری جاها یا محدودیت و تعطیلی‌های کرونا رو به کاهش‌اند یا در آینده کم خواهند شد و برای بسیاری زندگی از سر گرفته می‌شود، ولی برای مبتلایان به اضطراب سلامت، بازگشت کامل به قبل بعید به نظر می‌رسد.

گمان می‌رود تا مدت‌ها بعد از پایان همه‌گیری، تعداد مبتلایان اضطراب سلامتی همچنان افزایش پیدا کند. دکتر ویلسون می‌گوید: “زمان برای آنها آنقدر بوده که عادت چک کردن علائم و جستجو در اینترنت و وسواس سلامت جا بیفتد. مغز بسرعت از عادت‌هایش دست نمی‌کشد”.