درحالی که بسیاری از مردم ممکن است تصور کنند فقط افرادی که اضافه وزن دارند باید نگران تجمع چربی دور قلب باشند؛ واقعیت این است که لاغر‌ها هم می‌توانند گرفتار این وضعیتِ تهدیدکننده بشوند.
چربی زیاد در برون‌شامه (پریکارد) که دور قلب را احاطه می‌کند، خطر بیماری قلبی را در افراد افزایش می‌دهد. برطبق نتایج تحقیقی که اخیراً در نشریه کالج آو کاردیولوژی منتشر شده است، این وضعیت در زنان شایع‌تر از مردان است، اما ارتباطی به وزن ندارد.
دکتر ساتیش کِنچایا، دانشیار کاردیولوژی و پزشکی در بیمارستان مونت سینای در نیویورک، می‌گوید: «ما می‌دانیم که چاقی خطر ازکارافتادنِ قلب را ۲برابر می‌کند، اما کشف کردیم که چربی اضافی در برون‌شامه (پریکارد) می‌تواند این خطر را تا چندین برابر و حتی فراتر از خطر ازکارافتادگیِ قلب به دلیل افزایش شاخص توده بدنی و اندازه دور شکم افزایش دهد.»
دکتر گرگ فونارو، استاد بیماری‌های قلب و عروق در دانشگاه یوسی‌ال‌اِی، که بخشی از این تحقیق نبوده، می‌گوید: «این یافته‌ها تأکید می‌کند که بافت چربی دور قلب برای سلامتی قلب بسیار مضر است.»
لاغری به معنای سلامت قلبی نیست
این مطالعه گزارش می‌دهد وزن سالم ضرورتاً افراد را در مقابل تجمع چربی در اطراف قلب و صدمات وابسته به آن، محافظت نمی‌کند.
در این مطالعه ۶۷۸۵ نفر که به صورت مساوی به زنان و مردان تقسیم شده بودند، مشارکت کردند. در این مطالعه فرد لاغر فردی تعریف شد که شاخص توده بدنی او کمتر از ۲۵ باشد. ۱۰درصد از شرکت‌کنندگانی که در گروه افراد لاغر جای گرفته بودند دچار چربی برون‌شامه‌ای بودند.
افراد با توده بدنی بین ۲۵ تا ۳۰ در طبقه افراد با اضافه وزن جای گرفتند که ۲۹درصد از آن‌ها دچار چربی دور قلب بودند. افرادی که شاخص توده بدنی آن‌ها بالاتر از ۳۰ بود افراد چاق تعریف شدند که ۵۵درصد از آن‌ها دچار چربی دور قلب بودند.
این مطالعه دریافت، ورای اینکه افراد چه وزنی داشتند، هرچه چربی برون‌شامه‌ای افزایش پیدا می‌کرد، خطر ازکارافتادگی قلب نیز بیشتر می‌شد.
کِنچایا می‌گوید: «فقط کل چربی توزیع‌شده در بدنِ افراد نیست که اهمیت دارد، بلکه میزان چربی‌ای که در اطراف قلب تجمع کرده اهمیت دارد و این چربی با ازکارافتادگی قلب مرتبط است.»
کریستن اسمیت، متخصص تغذیه در آتلانتا، می‌گوید: «سلامتی چیزی فراتر از اندازه‌گیری وزن افراد است. فردی با شاخص توده بدنیِ نرمال ممکن است چربی انباشته در نواحی‌ای از بدن داشته باشد که می‌توانند فرد را در معرض بیماری‌های مزمن و ازکارافتادگی قلب قرار دهند.»
جولی استفانسکی، متخصص تغذیه، می‌گوید: «این مطالعه مثال خوبی است از اینکه مراقبت‌های بهداشتی به جای تمرکز کردن بر وزن باید بر رفتار‌های سالم تأکید کرده و درباره آن‌ها صحبت کند.»
چطور خطر تجمع چربی در اطراف قلب را کاهش دهیم؟
کارشناسان می‌گویند یک تغذیه سالم و ورزش منظم کلید مدیریت چربی افزوده در برون‌شامه است و این عادات می‌توانند در وهله نخست از تشکیل چربی دور قلب پیشگیری کنند.
اسمیت می‌گوید: «مهم است که رژیم غذایی سالم برای قلب که شامل مصرف میوه و سبزیجات، غلات حاوی فیبر، غذا‌های دریایی، آجیل، لگوم و انواع دانه‌هاست را دنبال کنیم؛ سعی کنیم در طی هفته غذا‌های گوشتی کمتر مصرف کنیم؛ غذا‌های دریایی اومگا ۳ را حداقل دو بار در هفته مصرف کنیم.»
کنچایا می‌گوید: «ورزش چربی کل بدن شامل مقدار چربی‌ای که اطراف قلب را احاطه کرده است، کم می‌کند. مقدار کافی از تحرک شامل پیاده‌رویِ ۳۰ تا ۴۰ دقیقه در روز که بیشتر روز‌های هفته شامل ۱۰۰۰۰قدم شود، برای قلب مفید است.»
راهنما‌های فعلی تحرک بدنی که انجمن قلب آمریکا ارائه کرده است پیشنهاد می‌دهند که افراد هر هفته حداقل ۱۵۰دقیقه فعالیت‌های هوازی با شدت متوسط داشته باشند. این حرکات شامل پیاده‌روی تند یا انجام حرکات موزون یا ۷۵دقیقه فعالیت هوازیِ شدید مانند دویدن و دوچرخه‌سواری است.
علاوه‌برآن، تحقیقات نشان داده‌اند که کاهش وزن می‌تواند چربی برون‌شامه‌ای را کاهش دهد و این کاهش‌ها می‌توانند سلامت کلی قلب و عروق را بهبود ببخشند.
کنچایا می‌گوید در مورد آن‌هایی که هم‌اکنون دچار چاقی مفرط هستند و کاهش وزن و تغییر رژیم غذایی برایشان شوار است، جراحی برای کاهش وزن می‌تواند به کم کردنِ چربی کلی بدن و همینطور چربی دور قلب کمک کند.
چه می‌شود که دور قلب‌مان را چربی می‌گیرد؟
قلب انسان منبسط می‌شود تا دهلیز‌های خود را از خون پر کند و سپس منقبض می‌شود تا خون را به بقیه نقاط بدن پمپاژ کند.
چربی برون‌شامه‌ای می‌تواند در داخل سلول‌های ماهیچه‌ای – همان ماهیچه‌هایی که مسئول انبساط و انقباض قلب هستند – گسترش یافته و یا به داخل این سلول‌ها نفوذ کند و باعث سفت شدنِ قلب شده و در کار پمپاژ خون از قلب اختلال ایجاد کند.
چربی برون‌شامه‌ای همچنین با تشکیل پلاک (چربی‌های رسوب‌کرده) در رگ‌های قلبی مرتبط است که نهایتاً منجر به حملات قلبی و در ادامه از کارافتادگی قلب می‌شود.
یک مطالعه در سطح ملی در آمریکا انجام شد که در آن ۷۰۰۰ نفر بین سنین ۴۵ تا ۸۴ سال شرکت کردند. در این مطالعه افراد با بیماری‌های زمینه‌ای قلب و عروق کنار گذاشته شدند و تمام عوامل خطر شامل عوامل خطر غیرقابل‌کنترل مانند سن و نژاد و عوامل خطر قابل‌کنترل مانند سیگار کشیدن، مصرف الکل، فشار خون، کلسترول و قند خون بالا در نظر گرفته شد. این مطالعه دریافت که چربی برون‌شامه‌ای به تنهایی و به عنوان یک عامل مستقل می‌تواند خطر ازکارافتادگی قلب را در زنان و مردان افزایش دهد.
فونارو می‌گوید: «مهمترین یافته این پژوهش آن بود که حتی اگر چربی عمومی بدن، دیابت و سایر عوامل خطری که می‌تواند منجر به ازکارافتادگی قلب شود را کنترل کنیم، باز هم چربی دور قلب به تنهایی می‌تواند خطر ازکارافتادگی قلب را تا حد زیادی افزایش دهد.»
زنان در معرض خطر بیشتری هستند
برطبق نتایج یک مطالعه، زنان بیشتر از مردان در معرض تشکیل چربی در اطراف قلب‌شان هستند. اما خطر ازکارافتادگی قلب که ناشی از چربی برون‌شامه‌ایست در مردان بسیار بالاتر از زنان است.
محققان دریافتند هر ۱.۵ اونس (در حدود ۳۰میلی‌گرم) چربی در اطراف قسمت‌های بالایی و میانیِ قلب خطر ازکارافتادگی قلب را تا ۴۴درصد در زنان و تا ۱۳درصد در مردان افزایش می‌دهد. افزایش چربی برون‌شامه‌ای خطر ازکارافتادگی قلب را در زنان ۲برابر و در مردان تا ۵۰درصد افزایش می‌داد.
برطبق نتایج این تحقیق تمام افراد در سنین بین ۴۵ تا ۸۴ سال باید به لحاظ میزان چربی‌ای که دور قلب‌شان را احاطه کرده مورد آزمایش قرار بگیرند. میزان چربی دور قلب با انجام سی‌تی‌اسکن مشخص می‌شود. کسانی که چربی دور قلب‌شان زیاد است باید آزمایش‌های دیگری برای تعیین فشار خون، قند خون و سطح کلسترول بدهند و به لحاظ حمله قلبی یا بیماری‌های قلبی-عروقی بررسی شوند.
فونارو می‌گوید: «نگه‌داشتنِ فشار خون در نزدیک نرمال در کاهش خطر ازکارافتادگی قلب بسیار مهم است.»
استفانسکی می‌گوید: «مدیریت قند خون و همچنین نگه‌داشتنِ کلسترول و تری‌گلیسیرید در سطح نرمال ضروی است. اجتناب از مواد دخانی نیز نقش مهمی در سلامت قلب دارد.»